Fiziologiya 2-semestr oraliq nazorat javoblari javob tahlaganlar: zaydullaev bayrambay davolash 204-guruh

140. Кон томир физиологияси, кон-томир турлари ва 
вазифалари; 
Yurak qon-tomir tizimining funksional sinflanishi. Yurak qon-
tomir
sistemasini funksional sinflashni bosimlar farqiga qarab bo'lingan. 
Yuqori bosimli va past bosimli sohalar. Yuqori bosimli sohalarga: 
chap qorincha, yirik arteriyalar, o'rta va kichik diametrli 
arteriyalar, arteriolalar. Past bosimli sohalarga - qolgan qism lar 
(kapillyarlardan to chap bo'lmachagacha) kiradi.Shved fiziologi 
Folkov ketma-ket ulangan qismlarni quyidagicha sinflaydi.
1. Yurak-nasos vazifasini bajarib, qonni tomirlarga ritmik ravishda

---

haydab beradi. Bosim sistolada 120 mm sm ust, diastolada esa 0 ga 
teng bo'ladi.
2. Elastik tipdagi tomirlar- katta qon aylanish doirasida aorta va 
yirik arteriyalar, kichik qon aylanish doirasida о'pka arteriyasi va 
uning tarmoqlari kiradi. Kompressor kamera ham deb ataladi. Bu 
tomirlar elastik tolalardan tashkil topgan bo‘lib, qon-tomirlarda 
qonning uzluksiz
harakatini, hamda diastola vaqtida bosimni pasayib ketmasligini 
ta’minlaydi. Bu qismlarda bosim 120/80 ga teng.
3. Yuqori qarshilikka ega tomirlar (rezistiv tomirlar) prekapillyar 
va
postkapillyar tomirlar kiradi (arteriola va venulalar). Bu tomirlarda 
muskul
qavati yaxshi rivojlangan. Bosim 30-60 mm sm ust teng. Qon-
tomirdagi bosimning sistolik va diastolik to’lqini yo’qoladi
4. Prekapillyar-jo‘mrak tipidagi tomirlar (sfinkterli tomirlar)-
mayda arteriolalar kirib, umumiy qon aylanishiga qarshilik 
ko’rsatadi. Silliq muskul tolalarining qisqarishi tomirlar teshigini 
to’sib ,
bo’shashganda esa ochib qo’yib, kapillyarlarda qon oqishini va 
moddalar
almashinuvini boshqaradi.
5. Almashinuv tomirlar-Haqiqiy kapillyarlar. Bu yerda qon 
to’qimalar bilan yaqinlashadi. Shu yerda yurak qon-tomir 
sistemasi o’zining vazifasini bajaradi. Yani to ’qima va qon 
orasida gazlar va moddalar almashinuvi sodir bo’ladi.
6. Shuntlovchi tomirlar (arteriola-venoz anastamozlar)-ay )rim to 
’qimalarda yo ’q bo’lib, qon arterial tomirlardan venoz tomirlarga 
kapilyarlarga tarmoqlanmay o’tadi.
7. Sig'imli tomirlarga-venalar kiradi. Cho’ziluvchanlik xossasiga 
ega bo’lib, 70-80 % qon tipidagi tomirlarda bo’ladi. Ammo bu 
sinflanishi ayrim terminologik va ma’no jihatidan

---

kamchiliklardan holi emas. Masalan «rezistiv» va «sig’im» 
tipidagi tomirlar tushunchalari. Arteriolalar ham venulalar ham 
qarshilik ko’rsatadi. Sig’im tipidagi tomirlar-arterial va venoz 
sistemada ma’lum miqdorda qon bo’ladi. Ayrim mualliflar bunga 
barcha venoz sistemasini kiritsa, ayrimlari venula va kichik 
venalarni kiritadilar. «Prekapilyar» jo ’mrak tipidagi tomirlar 
degan ibora ham unchalik o'rinli qo’llanilmagan. Venoz tomirlarda 
ham silliq muskulli jo’mrak vazifasini bajaruvchi tolalar bor.