Flot a chalinar, aftidan, saroy ostidagi yergulalarda asla asozlar ishlamoeda edi

%amar—oy.
Shams—kuyosh.

xutbaga shoshilar edi. Lekin z;ar z;ancha shoshilmasin, ular borganda xutba u^ilib bulgan, namozxonlar tartala boshlagan edilar.
A’lo^azratlarini darvozada kutib olgan shayxulislom Bur^oniddin masjidga boshlab kirdi. Lekin ular shosha- pisha ta^orat olib, endi namozga kirishgan z;am edilar, masjid ^ovlisida ^andaydir gala-govur kutarildi, kim- ningdir: ”^oy, ummati mustafolar!" degan durildoz; ovozi eshitildi.
Eshikdan kirgan joyga tiz chukib, sajdaga bosh ^uygan Ali {^ushchi xayolini bulmaslikka >*ar z^ancha urinmasin, bu uktam, durildoz; ovozni baralla eshitar edi. ^ovlidagi shov- shuvni bosib, va’z aytayotgan kimsa esa, dorussaltanada bedin allomalar kupayib ketganini, ular arshi a’lo zrzooblaimish osmoni falak sirlarini ochmozda jazm etib, barcha mumin- musulmonlarni yuldan urayotganini suzlar edi...
Rangi uchgan, lablari z^attiz; z^imtilgan ustod namoz tugagan z;amon shitob bilai yurib, masjiddan chisdi. Ustodning ketidan chi^an Ali 1^ushchi, ayvonda turib, ^ovlidagi yuzlarcha namozxonlarga, oz; rido va os sallali ulamolarga z^arata nutz; irod z^ilayotgan janob Xomushga kuzi tushdi. U ma^alda ^ozirgidan z;am basavlat, xushz^o- mat va xuzisurat z^azrat, bir z^ulida aso, bir z^ulida kaz^rabo tasbez;, ichkaridan chiodan ustodni kurib, asosini silkitdi, kuzlari alladanday chiroyli yoiib:
—Mana!—dedi.—Ul betavfiz; allomalar ustozi Mirzo Ulugbek z^azratdari uzi iz^rordur...
Ustod yirozsxzz^da tuxtab:
—Suzingizni anglamadim, tav^sir!—dedi.
—Nechun anglamaysiz? Yo ollo uz bandasiga in’om etmish va z^amvor z^isoblanmish ruyi zaminni kurrai arz demoz; gunoz;i kabir emasmu, bandai beroz;?
Ustodning kuzlari z^isilib, lablari asabiy pirpiradi.
—Ma’zur tutgaysiz, taz;sir! Bu z;az;i1;atni bizdan salkam besh yuz yil muz;addam muallimul avval Abu Rayzon Beruniy Muxammad ibn Az;mad z^azratlari e’tirof etgandur!
—Ul zot rasul emaskim, aning suzi...
—X^a, U^{l zot} rasul emas. Va lekin azuz-idrokda tengsiz bir voz^idi zamoy erdi.
—Demakkim, arshi a’lo zrzsoblanmish osmoni falakzzi ummonga, olloning shamchiroz^larini baliz^larga uxshatmoz^sh z;am uz zal betavfiz; voz^idi zamon urgatgandur sizga?
—Yut;, taz;sir. Bu fikrga shogirdim Ali ^ushchi...—
Mirzo Ulugbek Aliga sarab kulimsirab suydi.—Mavlono Ali uz asl-idroki bilan yetgandur.
—Ana! —^azrat golibona nazar bilan pastda bosh egib turgan ulamolarga yuzlandi. — Zerokim... Valasad zanagan vassar dunyo binosotsibiya va jasonnosa... Bu oyat yodin- gizdan kutarilibdur, Mirzo Ulugbek.
—Yus, bu oyat yodimdadur, tassir. Va lekin ollo bandasiga asl-idrokni shu massadda in’om etmishkim, ilm va tafakkur ila olam sirlarini urgansin...
—Filsatsisat!—xitob sildi shayxulislom Bursonid- din. U boshidagi sallasini tuzatib, oldinga $>tmoschi buldi, lekin sazrat Xomush yana kuzlari chiroyli porlab:
—Daf bul!—deb ushkirdi.—Shayxulislom bulmish sen betavfis askomi dinni¹ ossosti silding. Butkul...
—Bas!—Ustodning ovozi masjid gumbazini yangratib yubordi. —Yo xonasotsingizga borib, taritsat ila shugulla- ning, yo navkarlarimga farmon bsramen—darsol zindon siladur.
Toki bu mu’tabar maskanni kufr dargos deb, muminlarni chalgitib yurgan anov tabarruk zotlar ermas, asli raso din peshvolari ermas,—ustod maschit maydonida tavoze bilan yerga tikilib turgan ulamolarga ishora sildi,—men bul tabarruk zotlar oldida samisha bosh egib kelganmen. Dorussaltanadagi bulayotgan tuban yumush- larga Siz va Sizga ^xshagan bir sovuch bid’at va xurofot bandilari sababdurlar.
Ustod shunday dedi-da, vazmin odimlab, ayvondan tushdi. Janob Xomush najot kutib, pastda bosh egib turgan ulamolarga saradi. Lekin... ustod ayni kuchga tulgan, taxtda mutsim utirgan paytlar edi. Ulamolardan sa^o chismadi...
Usha kuni kechasi tun yarmida ustod rasadxonaga kirib bordi. U bir joyda utirolmas, dam uzi tuzgan jadval- larga, dam osmoni falakka tikilar, dam kutubxonani otsista aylanarkan, sadeb uf tortar va bir suzni takrorlar edi: "O, jotsillar, jotsillar, jotsillar!"
X^a, Ali K^ushchi ushanda "sarakat” suzidan sochib, osmonni ummonga, yulduzlarni esa balislarga uxshatib bir risola yozgan va buning uchun ustodning tassiniga sam sazovor bulgan edi...
Yulduz emas, shaytonga sarshi otilgan tosh, kurrai arz 1