Flot a chalinar, aftidan, saroy ostidagi yergulalarda asla asozlar ishlamoeda edi

Gulshani bakr—jannat.
yashirilgan kitoblarni topib berishga da’vat etishdi, birda katta rutbalar va’da berishsa, byrda tavdid silish- di. Ali ^ushchi barita chidadi, yu^chilikda yashasa ^am katta in’omlarga uchmadi, ustodga bergan suzidan ^ayt- madi, sir-asrorini ochmadi. Lekin bundan ne foyda? Ustodning ilmi falakiyot bobida yaratgan buyuk asarlari ja^on ilm a^liga ^amon borib yetmadi. Shu pok niyat, Mirzo Ulugbek bitgan risolalarni, ilm bobida ^ilgan ulug kashfiyotlarini ja^onga taratmo*;, ilm aeutiga yet- kazmos niyati endi uni ona yurtini tashlab ketmo^a undadi. Ona yurtini? Yu^, u kindik ^oni tukilgan bu tu progni, barcha ajdodlari, suyukli enasi Tillabibining xoki yotgan bu yurtni emas, elni zulmat ^uyniga tashlagan xo^onlarni, ilm a^liga ^ilich kutargan jo^il gum- ro^larni tark etmo^dadur! U ustodning asarlarini ja^on ilm a^liga yetkazolmay ulib ketmasam, deb ^uredan edi, xayriyat, Abdura^mon Jomiy bilan Mir Alisher Navoiy ^azratlari ^irotda turib yordam kullarini chuzdilar, Movarounna^r sar^adidan chi^mossa ijozatnoma olib berdilar. Mavlono Ali Kushchi u zoti shariflarga kunglida ta^sinlar aytib, duo ^ilib, yulga shaylandi... Ammo... yana usha uy, usha tashvish uning kunglini vayron k;ildi: kindik ^onim tukilgan bu zaminga, suyukli ona yurtimga, yaxshi-yomon salkam yetmish yil umr kechirgan bu za^matkash elimga kaytib kelmo^ nasib bulurmi, yo dolgan besh kunlik umrim darbadarlikda utib, xokim musofir yurtida k.olib keturmi, degan fikr uni larzaga soladi, buni uylasa upkasi tulib, kuziga gilt-gilt yosh keladi... Mana x,ozir .\am, jannatmakon ustod bilan sungbor vidolashgan bu pas^amlikni, uning tabarruk izi dolgan bu shuvokzorni kurganida ku’p.ti bir xil bulib, tiz chukdi-yu, k₄iblaga ^arab sajdaga bosh egdi.
"E parvardigori olam! Musofirlikda boshimga ne kulfatlar solsang ^am rozimen, ammo xokimni bu tup- rsh\dan beba^ra ^ilmagaysen!..’’
Mavlono Ali ^ushchi kuzlarini yumganicha kukka ta- vallo ^ilib uzo^ utirdi. Sung, ra^matlik usta Temur Samar^andiy yasab bergan pulat pichogi bilan yerni kovlab bir sikim tupro^ oldi. Bu tupro^ni kecha enasi Tilla- bibi ^abridan olgan bir si^im tupro^a x;ushib, beliga tugdi-da, urnidan turdi, turarkan, katta yuldan tushib kelayotgan ikki otlipni kurdi. Otlirtarning biri Man­sur Koshiy, ikkinchisi uttiz besh-kirk; yoshlar chamasidagi mallasokol, kuzlari kum-kuk yosh mudarris edi.
Yosh mudarrisni kurgakida Ali ^ushchining chesrasidagi maszunlik ilis tabassum bilan almashib, otlislarga peshvoz chisdi. Uni kurgan yosh mudarris sam otdan sakrab tushib, sul sovushtirdi.
—Assalomu alaykum, ustod!
—Vaalaykum assalom, Uglim Miram!—Ali 1^ushchi bir yosh mudarrisga, bir egar ustidagi ikki yoni sappayib turgan xurjunga saradi.—K^alay, "Ajdar gor"da osoyish- talikmi?
—Osoyishtalik, ustod, osoyishtalik!—dedi Miram Cha- labiy muloyim kulimsirab.—Ustodning sandigini ochdim. Barcha sulyozmalaridan bir nusxadan, "Ziji Kurago- niy"dan uch nusxa oldim, mavlono...
—Jannatmakon K^ozizoda Rumiy kitoblari esingdan chismadimi, uglim?
—Yus, ustod. Ul zoti oliyning "Riyoziyot’idan bir nusxa, Giyosiddin Jamshid sazratlarining "^andasa"sidan bir nusxa oldim, ustod...
—Borakallo, uglim!—dedi Ali ^ushchi.—Barcha san- dislar joyidami?
—Joyida, ustod!
—Gorning ogzini yaxshi berkitdingmi?
—Berkitdim, ustod...
—Balli, uglim. Xurjunni otimga yukla!—Ali ^ushchi sarir tuman orasidan elas-elas kurinib turgan olis toglarga tikildi, guyo baland chussilar orasiga yashiringan "Ajdar gor"ni kurmoschi bulganday, uzos sadalib saradi. Lekin kun botgan, boyagi siyrak bulutlar salinlashib, tog chussilarini soplagan edi.
Ali ^ushchi ogir xursinib, sarsh isida bosh egib turgan shoshrdlariga saradi, guyo uz-uziga gapirayotganday otsista suzladi:
—^anuz xotiramda. Usha mash’um kechadan sal oldin ustod bilan xuddi mana shu yerda uchrashib, vidolashgan edik. Rasmatlik ustod bu nodir xazinani saslamosni fatsirga yuklagan edi. Endi, kamina buni ikkovingga, ikkovingni olloga topshiramen... Abadulabad eslaringda bulgay: Movarounnasr donishlarining asl durdonalari yigilgan bu noyob xazina bulgusi avlodlarga, uzos zur- riyotlarimizga xizmat silur. Zerokim, Movarounnasr elini chulgagan bu zulmat sanchalik chuzilmasin, bir kun emas, bir kun bu sora bulutlar tarsab, oftob chitsajak- dur... Noumid shayton, fatsir xam, Movarounnasrni chulgagan bu zulmat tarsagan kunda saytamen, degan umiddamen. Va lekin ^aytmay musofirlikda olamdan Utsam... bu xazinani kuz g^orachigugaringizday sagugangiz, sung, inongan shogirdlaringizga topshiringiz, ular ^am uz shogirdlariga topshirgay. Va shu yusin zurriyotlardin zurriyotlarga utib, elimiz osmoniga oftob chikdanda yashaydurgan baxtli avlodlarimizga yetib borgay... Senlar- din tilaydurgan bonnsa tilagim yus. Fa^ir sizday shogirdlarimdin ming bor rozimen. Agarchi osiy banda dillaringga ozor bergan bulsam, kechiringlar.,.
—Rozimiz, ustod.
—Mingdan-ming rozimiz!.. .
Ali K^shchi avval Mansur Koshiy bilan, sung Miram Chalabiy bilan g^ucho^lashib vidolashdi. Ali K,ushchi k^z yoshlarini yashirmay yum-yum yiglayotgan suyukli shogirdi Miram Chalabiyni peshanasidan uparkan, ustod Mirzo Ulugbek $am kuzi giryon, uni ^uchoslab uzok; vidolashgani esiga tushib, tomogi tip bugildi...
Miram Chalabiy bilan Mansur Koshiy uni katta yulgacha kuzatib suyishdi. Ali ^ushchi tepaga chig^uncha or^asiga g^aray-^aray bordi. Tepaga chshdach, oyo»;larini uzangiga tirab, sung marta or^asiga »;aradi.
Shogirdlari pastda g^ul silkitishib turar, Samarkand. Samar^andgina emas, ya^indagi boglar ^am kurinmas, gue butun olam uning tirg^irab o^ayotgan kuz yoshlariga gark bulgan edi. Ali {^ushchi g^ulini suntbor silkitib, sho­girdlari bilan vidolashdi-da, kuz yoshlarini artib, oti­ning boshini dovonga burdi...
1970—1973