Fonetika Fonetika so’zi yunoncha fone-tovush

UNLI TOVUSHLAR TASNIFI

O’pkadan chiqayotgan havo og’iz bo’shlig’ida hech qanday to’siqqa uchramay chiqishi natijasida hosil bo’lgan tovushlarga unli tovushlar deyiladi.Hozirda o’zbek tili alifbosida 6 ta fonema bor.Ular yozuvda 6 ta harf bilan ifoda etiladi:Aa,Ee,Ii,Oo,Uu,O’o’.

1.Tilning gorizontal holatiga ko’ra:

a)Til oldi(old qator)unlilari:I,e,a

b)Til orqa(orqa qator)unlilari:o,u,o’

2.Tilning vertikal holatiga ko’ra(og’izning ochilish darajasiga ko’ra):

a)Tor(yuqori tor,qisqa)unlilar:I,u

b)O’rta keng(o’rta ko’tarilish)unlilar:e,o’

c)Quyi(yuqori keng,cho’ziq,quyi ko’tarilish)unlilar:a,o

3.Labning ishtirokiga ko’ra:

a)Lablangan unlilar:u,o,o’

b)Lablanmagan unlilar:a,I,e

Unlilarning qo’sh va qator qo’llanilish holatlari:

1.Qo’sh unli-bir unlining ketma-ket qo’llanilishi:

a)So’z o’rtasida:inshoot,tabiiy…

b)So’z oxirida:mudofaa,matbaa…

2.Qator unli-ikki xil unlining bir o’rinda yonma-yon qo’llanilishi:

a)So’z boshida:oila,aerapot…

b)So’z o’rtasida:soat,itoat…

c)So’z oxirida:jamoa…

Unlilar qo’sh va qator qo’llansa-da,ular alohida-alohida bo’g’in hosil qiladi:o-i-la,mat-ba-a,in-sho-ot…