Фонетика ва графика асосларини ўрганишда педагогик технологияларни қЎллаш

Синтактик хусусиятлари:

1. Сифатловчи аниқловчи: Сиздай етти йигитим бўлса, 7 иқлимни забт эта олардим.(О).

2. Отлашганда (саноқ, тартиб, жамловчи) эга, кесим, қаратқичли-аниқловчи, тўлдирувчи: Бири – куёву, бири – келинчак. Биттаси булбулу, биттаси чечак (¥.¥). Бирнинг касофати мингга тегар, мингники туманга тегар. (М). Яхшилигимни унутмагин, гап битта.
3. Феълга боғлангандаги ҳолати: Кибрли Рамозон қоридек одамлар шаҳарда юзтадан битта топилар эди (П.Т).
4. От, сифат, сон билан ифодалаганда аниқловчи, эга бўлади: сонҚсифатҚот. Қишлоқда учта ҳашаматли бино савлат тўкиб турибди.
5. Ўзи боғланган сўзга бо,бе аниқ олмайди.
6. Кесим биргалик нисбати бўлса, сон, от билан бирикмага эга вазифасида бўлади: 5 қиз келишди.
1 сони бошқа сонларга хос семантик ,грамматик белгиларидан ташқари ўзига хос хусусиятларга эга. Аввало миқдор тушунчасини ифодалайди.
1 метр чит,1 кг шакар: Кифоятхон дастурхонга бир коса ош,2 та равоч келтирди.(А.Қ) контексда конкретлашади.
1. Олдин тилга олинмаган от олдида келганда гумон:Каттакон ер ўчоқ олдида бир қария чирсиллаб ёнаётган ўтга қараб жимгина ўтирибди.
2. Ҳолат билдирувчи формаси сифат,равиш, от олдида келганда кучайтиради.
Кучайтирма равишлари (жуда, ғоят, ниҳоятда)
Кучайтирма юкламалар (ҳам, ҳатто) каби.
Ўғлимнинг қилган ишидан бир ҳижолат бўлдим.(феълга боғланди)
Ғор чарх уриб еғарди. Ҳаким бир тез юрарди, мен эса зўрға қадам босардим.(С.Б.)
Узун тунларнинг бирида отам бир қизиқ эртак сўзлаб берди.(С.Б.)
3. 1 сони сифатловчи сифатланмиш орасида келганда маъно кучайтиради.
Гулнор учун улуғ бир бахт шу учрашув бўлди.
Шундай сўзи келса таъкидлаш маъноси янада кучаяди: Малоҳат ҳам шундай бир нарсани орзу қилиб юрарди.
4. Айирув, чегаралов юкламалари (гина, фақат) ўрнида қўлланиб, ажратиб, кўрсатиб, чегаралаш маъносини ифодалайди: Камтарлик ҳам бир хислат.
5. Бир сон ўзи боғланиб келаетган сўз билан "ҳеч ким", "ҳеч қандай" олмошлари маъносида ҳам келади: Кунлик нормасини бажармаган бир киши қолмади.
6. Уюшиқ бўлакли гапларда, қўшма гапларда боғловчи, айирув боғловчи вазифасини бажариши мумкин.
Бир унга қарайсан, бир менга қарайсан. (уюшган боғловчи)
Бир каттанинг гапига кир, бир кичикнинг.
Умри бир оқарди, бир қизарди ...
7. Кесим бўлиб келганда бирлик , бирдамлик, ўхшашлик, умумийлик маъносини ифодалайди:
Одамнинг тили билан дили бир бўлсин. Кемага тушганнинг жони бир.(М)
Бир сўзи билан олмош, равиш, от, феъл ясалади.