Fotokimyoviy va fotobiologik jarayonlar mexanizmlari jarayonlari Reja

Muskul to’qimasi sarkomerining tuzilishi:
a-ko’ndalang kesimi,
b- yo’g’on va ingichka i’chalari kesishish sohasining ko’nda-lang ko’rinishi,
v- yo’g’on va ingichka i’chalarining hara-kati natijasida sar-komer uzunligining o’zgarishi.
Nazariyaga asosan, aktin va miozin i’chalar qisqarish jarayoni vaqtida o’zlari qisqa- rishmaydi.
Muskul tolasi qisqarishini tahmin-lovchi jarayonlar quyidagilardan iborat:
tahsirot → harakat potentsialining vujudga kelishi → uning ichkarisiga kirib kelishi → sarko’lazmatik retikulum membranasi ion kanallarining faollashishi natijasida Sa2+ ionlarining undan chiqishi hamda aktin va miozin tolalar atrofiga yig’ilishii → aktin tolalarining miozin tolalar oralig’iga sir’anishi va sarkomerning kaltalashishi → Sa2+ kanallari faollashishi va erkin Sa2+ kontsentratsiyasini kamayishi → miofibril-lalarning bo’shashishi.
Aktin i’chalari uzunasiga miozin molekulasining aralishish sxemasi

Silliq muskul to’qimasining tuzilishi
1 — silliq muskul hujayrasi;
2 — uning yadrosi;
3 — miofibrilla;
4 — sarkolemma;
5 — biriktiruvchi to’qima;
6 — nerv;
7 —qon-tomir ka’illyar.
10 – Mavzu: Fotobiologik jarayonlar asoslari
Reja:

1. 
   Birlamchi fotofizikaviy va fotokimyoviy reaktsiyalar.
   
2. 
   Fotodestruktiv jarayonlar va biologik sistemalarning molekulyar mexanizmlari.
   
3. 
   Ko’rishning biofizikaviy asoslari.
   

Fotobiologik jarayonlar yorug’lik kvantlarini biologik funktsiyali molekulalar orqali yutilishi bilan boshlanib, organizm va to’qimalarda tegishli fiziologik reaktsiyalar bilan tugaydigan jarayonlardan iborat.

Fotobilogiya biologik tizimlarga nur kvanti –hv va ulg’trabinafsha nurlar tahsirining molekulyar mexanizmini, shuningdek, ulg’trabinafsha, infraqizil va boshqa nurlar tahsirida tirik tizimlarda yuz beradigan buzilishlarning molekulyar mexanizmlarini ham o’rganadi. Fotobiologik jarayonlar asosida fotokimyoviy reaktsiyalar yotib, umumiy holatda bu jarayonlarda muhim biologik birikmalar sintezlanadi. Masalan, yuksak o’simliklar, bahzi bakteriyalar va suv o’tlarida kechuvchi fotosintez misol bo’ladi.
Fotobiologiya ulg’trabinafsha va ko’rinuvchi nurlar energiyasining qo’zg’alish holatlari va ularga bog’liq holda amalga oshadigan fotofizikaviy va fotokimyoviy o’zgarishlarni o’rganish bilan cheklanadi. Nur kvanti molekula yoki atomga yutilganda tashqi ‘og’onadagi elektronlar qo’zg’algan holatga keladi.
Qo’zg’algan molekula reaktsiyaga oson kirishib, ushbu reaktsiyalar quyidigicha guruhlanadi:

1. 
   Fotolyuminestsentsiya
   
2. 
   Fotooksidlanish
   
3. 
   Qayta guruhlanish va izomerlanish
   
4. 
   Fotokimyoviy ‘archalanish
   

Energiya nuqtai-nazaridan, fotobiologik reaktsiyalar ikki gru’’aga bo’linadi:
- fotobiologik reaktsiyalar natijasida yorug’lik energiyasi mahsulotlarda to’’lansa, bunday reaktsiyalar endergonik;
- energiya reaktsiyaning aktivlanish to’sig’ini yengishga sarf etilsa, bunday reaktsiyalar ekzergonik reaktsiyalar deyiladi.
Biologik nuqtai-nazardan esa, fotobiologik reaktsiyalar funktsional- fiziologik hamda destruktiv-modifikatsion reaktsiyalarga bo’linadi.
Funktsional-fiziologik reaktsiyalar ko’rinuvchi nur tahsirida amalga oshadi:
A) energetik reaktsiyalar (fotosintez, fotofosforlanish)
B) informatsion reaktsiyalar (fotoretse’tsiya, fototro’izm, fotomorfogenez, foto’eriodizm)
V) biosintetik reaktsiyalar (xlorofill biosintezi, ‘igment va vitaminlar sintezining induktsiyalanishi)ga bo’linadi.