Fuqarolik huquqi modulidan oraliq nazorat ishi

kreditorning mulki qilib, uning xo‘jalik yuritishiga, operativ boshqaruviga yoki 
foydalanishiga topshirish majburiyati bajarilmagan taqdirda kreditor bu ashyoni 
olib qo‘yishni va majburiyatda nazarda tutilgan shartlar asosida o‘ziga 
topshirishni talab qilishga haqli. Bu huquq ashyo bir xil huquqqa ega bo‘lgan 
uchinchi shaxsga topshirilgan bo‘lsa, bekor bo‘ladi. Agar ashyo hali 
topshirilmagan bo‘lsa, vaziyat qaysi kreditorning foydasiga oldinroq vujudga 
kelgan bo‘lsa, o‘sha kreditor ustunlikka ega bo‘ladi, basharti buni aniqlash 
mumkin bo‘lmasa, oldin da’vo qo‘zg‘atgan kreditor ustunlikka ega bo‘ladi. 
Kreditor majburiyat narsasi bo‘lgan ashyoni o‘ziga topshirishni talab qilish 
o‘rniga, zararning qoplanishini talab qilishga haqli
3
. Endi bu holatda bitimning 
haqiqiy emas deb topilishiga keladigan bo’lsak, ushbu kodeksning 112-moddasida 
keltirib o’tilganidek: Bitimning notarial shakliga yoki uni davlat ro‘yxatidan 
1
 
https://lex.uz/acts/973690#4601970
  
2
 
https://lex.uz/docs/180552
 
3
 
https://lex.uz/ru/docs/-111189#-155341
 

---

o‘tkazish talabiga rioya qilmaslik bitimning haqiqiy emasligini keltirib chiqaradi. 
Bunday bitim o‘z-o‘zidan haqiqiy bo‘lmaydi. Lekin, Avtomotransport vositalarini 
davlat ro’yxatidan o’tkazish va ularga ro’yxatidan o’tkazish davlat belgilarini berish 
tartibini takomillashtirish to’g’risida Vazirlar Mahkamasi qarorining 6-bandida: 
“Avtomototransport vositasining egasi yoki uning vakili avtomototransport 
vositasiga mulk huquqi yoki boshqa ashyoviy huquqlar paydo bo‘lishi, o‘tishi, 
cheklanishi va tugatilishi kunidan yoki transport vositasining huquqiy holati 
o‘zgarishidan boshlab o‘n kalendar kun ichida mazkur Nizomning 
14 
va 
15-
bandlariga
 muvofiq tegishli hududiy YHXDX organiga texnik ko‘rikdan o‘tkazish 
uchun avtomototransport vositasini, uning texnik holatidan qat’i nazar va mazkur 
Nizomda nazarda tutilgan hujjatlarni taqdim etgan holda murojaat qilishi zarur. Agar 
YHXDX organlariga murojaat qilish muddatining oxirgi kuni dam olish, bayram 
(ish kuni bo‘lmagan) kunlarga to‘g‘ri kelsa, undan keyingi birinchi ish kuni 
muddatning tugagan kuni hisoblanadi
4
”.
Conclusion. Ushbu holatda, fuqaro Asrorov agar sudga murojaat qilsa, 
avtotransport vositasini notarial tartibda 10 ish kuni ichida davlat ro’yxatidan 
o’tkazilishi kerakligini asos qilib keltirishi, agar muddat tugamagan bo’lsa. Fuqaro 
Asrorov sudga fuqaro Abbosovga bergan pulini qaytarishni da’vo qilib keltira oladi. 
Fuqaro Abbosov qonunchilikda nazarda tutilganidek fuqaro Asrorovdan olgan 90 
mln pulni qaytarib berishi lozim. Ushbu kazusdan shuni tushunib yetishimiz 
mumkin, avtotransport oldi-sotdisi bitimlarida avtotransport vositasini albatta 
notarial tartibda davlat ro’yxatidan o’tkazilishi kerak. Agar davlat ro’yxatidan 
o’tkazilmasa, bitim haqiqiy deb topilmaydi va shunu aytib o’tishimiz kerakki, davlat 
ro’yxatidan o’tkazish muddati 10 ish kuni hisoblanadi va shaxslar shu muddat ichida 
notariusdan ro’yxatdan o’tkazishi kerak bo’ladi.
4
 
https://lex.uz/acts/-3334124
 

---