Fyuchers operatsiyalarining mohiyati va ularni O’zbekistonda qo’llash imkoniyatlari

1-jadval.
Fyuchers va forvard bozorlarining qiyosiy harakteristikasi

Taqqoslash belgilari	Fyuchers bozori	Forvard bozori
Bozor ishtirokchilari	Banklar, korporatsiyalar, alohida investorlar, chayqovchilar.	Banklar va faqat kata korporatsiyalar, yakka nvestorlar qatnashishi chegaralangan.
Aloqa usuli	Bitm ishtirokchilari bir-birini bilishmaydi.	Bitm ishtirokchilari bir-birini bilishadi.
Vositachilar	Bitim ishtirokchilari brokerlar orqali bitim tuzishadi.	Odatda bitim ishtirokchilari bir-biri bilan bitim tuzishadi.Ularga market-meykerlar vositachilik qilishadi.
Bitim tuzish usuli va joyi	Birjaning operatsion zalida og‘zaki bitim tuzish yo‘li bilan tuziladi.	Banklararo valyuta bozorida telefon yoki teleks orqali tuziladi.
Maxsus depozit	Riskni qoplash uchun ishtirokchilar kliring palatasiga kafolatli depozit topshirishlari shart.	Kafolatli depozit topshirishlari talab etilmaydi.
Bitim summasi	Standart shartnoma	Ishtirokchilar kelishuviga ko‘ra tuziladi.
Aktivlarni etkazib berish.	SHartnomalarning 1%-6% haqiqatda etkazib beriladi.	SHartnomalarning 95% haqiqatda etkazib beriladi.
Valyuta pozitsiyasi	Pozitsiyalar osonlik bilan yopiladi.	Pozitsiyalarni yopish osonlik bilan bo‘lmaydi
Bozor harakteri va kotirovkalanadigan valyuta miqdori.	Bir tomonlama bozor, bitim ishtirokchilari shartnomani haridori yoki sotuvchisi hisoblanadi va bir turdagi valyuta kotirovkalanadi.	Ikki tomonlama bozor va ikki turdagi valyuta kotirovkaladi.
Nazorat qilish	Milliy nazorat organlari nazorat qilishadi.	Ishtirokchilar nazorat qilishadi.
Transaksiya narxi	Broker xizmat haqi	Bankning valyuta sotishdagi talab va taklif spredi.

Bu ikkala moliyaviy vositalarning farqini tushunish juda muhim. Yuqorida aytganimizdek, fyuchers bitimlari kliring palatasi orqali amalga oshiriladi va har kuni qayta baholanib turiladi bu esa yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan kredit riskini kamaytiradi. Kliring palatasi ikkala tomon majburiyatlarini bajarilishini kafolatlaydi, fyuchers bitimidagi pozitsiyani yopish uchun boshqa bir pozitsiyasi yopilishi kerak bo‘lgan fyuchers bitimiga teskari bo‘lgan standartlashgan fyuchers bitimi sotib olinadi. Forvard bitimida esa uning egasi o‘z pozitsiyasini yopish uchun ushbu pozitsiyaga qarshi boshqa bir bitim sotib olishi yoki tuzishiga to‘g‘ri keladi bu esa yana bir kredit riskini yuzaga keltiradi.
Valyuta fyucherslari quyidagi xususiyatlarga ega bo‘lishi lozim:
·Bajarilish kuni
·Bajarilmagan bitimlar
·Savdo boshlangandagiyuqori, past va yopilish vaqtidagi baho.qori, past va yopilish vaqtidagi baho.
·Ko‘rsatilgan kundagi savdo qilingan bitimlar soni
·Bajarilish kuni
Odatda fyucherslarning 2 % amalga oshiriladi hamda bu bitim spekulyativ va xedjerlash operatsiyalari uchun tuziladi.