G. A. Dushanova, N. A. Yunusova, S. A. Xalilova genetikadan masalalar yechish usullari

Pomidor
Poyaning qizilligi	Poyaning yashilligi	-
Mevaning qizil rangi	Mevaning sariq rangi	-
Mevaning yumaloq shakli	Mevaning noksimon shakli	-
Poyaning balandligi	Poyaning pastligi	-

Tomoshoqovoq
Mevaning oq rangi	Mevaning sariq rangi	-
Mevaning yumaloq shakli	Mevaning uzunchoq shakli	-

Qulupnay
Mevaning qizil rangi	Mevaning oqish rangi	Mevaning pushti rangi
Gulkosabargning normalligi	Gulkosabargning birlashmaganligi	Gulining oraliq shakli

Shaftoli
Gultojibargining oq rangi	Gultojibargining och sariqligi	-
Gultojibargining tekisligi	Gultojibargining voronkasimonligi	-

Tovuq
Patning oq rangi	Patning rangli bo’lishi	-
Tojlilik	Tojsizlik	-
Gulsimon toj	Oddiy toj	-
No’xatsimon toj	Oddiy toj	-
Oyoqda patning bo’lishi	Oyoqda patning bo’lmasligi	-
Patning jingalakligi	Patning tekis bo’lishi	Bilinar bilinmas jingalak patlanish

It
Junining qora rangi	Junning jigarrangi	-
Junining sidirFaligi	Junning ola-chiporligi	-
Quloq suprasining osilganligi	Quloq suprasining tik bo’lishi	-
Junining daFalligi	Junning mayinligi	-

Odam
Sochning qoramtir rangi	Sochning sariq rangi	-
Sochning jingalakligi	Sochning silliqligi	-
Terining normal pigMentlanishi	Terida pigment bo’lmasligi	-
Qo’yko’zlik	Ko’kko’zlik	-
Qalin lablilik	Yupqa lablilik	-
Qisqa panjalilik (braxidaktiliya)	Normal panjalilik	-
Oshiqcha barmoq bo’lishi (polidaktiliya)	Normal barmoqlilik
Sepkillilik	Sepkilsizlik
Normal eshitish	To’g’ma karlik
Shapko’rlik	Qorong’uda normal ko’rishlik
O’naqaylik	Chapaqaylik
Normal sog’lomlik	Qandli diabet kasallilik

GLOSSARIY

№	TUSHUNCHALAR	MAZMUNI
1	Genetika	organizmlarning irsiyat,irsiylanish va o’zgaruvcnaligini o’rganuvcni fan
2	Allel genlar	gomologik xromosomalarning bir xil qismida joylashgan bo’lib bitta belgi (masalan gul rangi) ning keskin farq qiluvcni—alternativ (oq-qizil) holatda rivojlanishini ta’min etuvchi dominant va ressesiv shaklda bo’ladigan genlar.
3	Allel bo’lmagan (noallel) genlar	gomologik bo’lmagan xromosomalarda joylashgan bo’lib bir nechta belgining mustaqil rivojlanishi va alternative namoyon bo’lishini ta’min etuvcni genlar
4	Gametalar	gaploid sondagi xromosomaga ega bo’lgan ota va ona jinsiy hujayralari
5	Autosomalar	jinsga aloqador bo’magan xromosomalar
6	Jinsiy xromosoma	jinsning qaror topishi va irsiylanishini ta’min etuvchi xromosoma
7	Gaploid (n)	har qaysi xromosomaning bittasiga ega bo’lgan hujayra.Ulardagi xromosomalar soni tana hujayradagi (2 n ) ga nisbatan ikki hissa kam bo’ladi.
8	Diploid(2n)	tana hujayrasida ikki nafar gaploid (n) sondagi xromosomalarning yig’indisi
9	Gomologik xromosomalar	ko’lami,shakli,ularda joylashgan asosiy genlar guruhi va konyugasiyalanib bivflent hosil qilish qobiliyatiga ega o’xshash xromosomalar.Ular diploid organizmlarda 2 tadan (1-juft) bo’ladi.
10	Bivalent	meyoz jarayonida o’zaro konyugasiyalanuvchi ikkita gomologik xromosoma.
11	Gomozigot organizm	tana hujayralarida bir xil allellari (AA yoki aa) ga ega bo’lgan organizmlar.
12	Geterozigot organizm	tana hujayralarida genlarning har xil allellari (AA yoki aa) ega bo’lgan organizmlar.
13	Genotip	organizm belgi va xususiyatlarining irsiylanishi va rivojlanishini ta’min etuvchi barcha genlar yig’indisi
14	Fenotip	organizm ontogenezida rivojlangan barcha belgi va xususiyatlarning yig’idisi
15	Dominant gen (А)	geterozigotali (Aa)holatda retsessiv allel (a) ga nisbatan to’liq ustunlik qiladigan gen alleli (A)
16	Retsessiv gen (a)	geterozigota holati (Aа) da fenotipik namoyon bo’lmaydigan gen
17	Komplementar genlar	ota –ona organizlar genotipida joylashgan noallel genlarning duragay avlodlari-genotipida jamlanish natijasida o’zaro ta’sir qilib yangi belgining rivojlanishini ta’min etuvchi genlar.
18	Polimer genlar (poligenlar)	organizm miqdoriy belgilarining irsiylanishi va rivojlanish darajasini btlgilovchi ,bir xil funksiya kuchiga ega bo’lgan noallel genlar.
19	Epistaz	allel bo’lmagan genlarning orasidagi dominantlk hodisasi,bunda bir genning alleli ikkinchi gen allellari (A >B) ustidan to’liq dominantlik qioladi.
20	Pleyotropiya	genning bir nechta belgilarning irsiylanishini ta’min etuvchi xususiyati.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO`YXATI
1.A.T.G`ofurov, S.S.Fayzullayev, X.X.Xolmatov Genetikadan masala va mashqlar to`plami. Toshkent -O`qituvchi,1991-y

2.A.T.G`ofurov, S.S. Fayzullayev, J.J.Saidov. Umumiy genetika.Toshkent, 2007-y

3.A.T.G`ofurov, S.S.Fayzullayev, U.E.Raxmatov Genetikadan masala va mashqlar to`plami. Toshkent. 2014-y

4.A.O. Daminov Genatikadan masalalr to`plami.Toshkent.2010-y

5.A. Zikiryayev , A. To‘xtayev , I. Azimov, N. Sonin Biologiya (Sitologiya va genetika asoslari). 9- sinfi uchun darslik. T.: “Yangiyo‘l poligraph service”,2010-y

6.A. G‘аfurоv, A. Abdukаrimоv, J. Тоlipоvа, О. Ishаnkulоv, М. Umаrаliyevа, I. Abdurахmonоvа Biologiya. 10-sinfi uchun darslik.T.: «Sharq», 2017. – 240 b.

7. Internet saytlari:www.ziyonet.uz, www.kitob. uz

MUNDARIJA

So`z boshi ………………………………………………………………………… 3

I BOB. Genetika fani haqida tushuncha………………………..…………………. 4

II BOB. Genetikadan masala va mashqlar yechish……………………………….. 9

III BOB. Chala dominantlik yoki oraliq irsiylanishga oid masalalar…………. 18

IV BOB. Tahliliy va takroriy chatishtirish………………………………….…… 23

V BOB. Genlarning o’zaro ta’siriga oid masalalar…………………………… .37

VI BOB. Jinsga birikkan holda irsiylanishga oid masalalar yechish……………..49

VII BOB. Krossingover va jins genetikasiga oid masalalar yechish.....................56

VII BOB. Monoduragay va diduragay chatishtirishga oid mustaqil yechish

uchun masalalar..................................................................................................... 62

Glossariy ................................................................................................................ 66

Foydalanilgan adabiyotlar...................................................................................... 68


http://fayllar.org