G. A. Dushanova, N. A. Yunusova, S. A. Xalilova genetikadan masalalar yechish usullari
Download 226.67 Kb.
|
Genetikadan masalalar yechish usullari samarqand fayllar org 2 2
- Bu sahifa navigatsiya:
- V BOB. GENLARNING O’ZARO TA’SIRIGA OID MASALALAR Genlarning o’zaro ta’siri
- GENLARNING O’ZARO TA’SIR ETISH XILLARI 1.GENLARNING KOMPLEMENTAR TA’SIRI
- Mavzuga doir masalalar.
- BERILGAN
- AaBb A a B b
- JAVOB
|
A) AABBCC = 1 ta B) AaBBCC = 2 ta c) AABbCC = 2 ta ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ABC ABC aBC ABC AbC
↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ABC AbC aBC abC ABC aBC
↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ Abc abc AbC Abc abC abc
↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ABC ABc AbC Abc aBc aBC abC abc
AaBbCc – doni sariq, tekis, gultojibarglari qizil AaBbcc – doni sariq, tekis, gultojibarglari oq AabbCc – doni sariq, burishgan, gultojibarglari qizil Aabbcc – doni sariq, burishgan, gultojibarglari oq aaBbCc – doni yashil, tekis, gultojibarglari qizil aaBBcc – doni yashil, tekis, gultojibarglari oq aabbCc – doni yashil, burishgan, gultojibarglari qizil aabbcc - doni yashil, burishgan, gultojibarglari oq
A) AaBbCcDd b) AaBbCcDdEe A) AaBbCcDd = 16 xil gameta hosil bo’ladi.
b) AaBbCcDdEe = 32 xil gameta hosil bo’ladi.
4-MASALA. Agar genotipga ega duragay bilan aabbccdd forma chatishtirilsa, u holda; a) duragaydan necha xil gameta olish mumkin; b) ularning nechtasi 4 ta dominant; v) nechtasi 4 ta resessiv genga ega bo’ladi? P gen AaBbCcDd x aabbccdd
a) 16 xil gameta b) 4 dominant v) resessiv V BOB. GENLARNING O’ZARO TA’SIRIGA OID MASALALAR Genlarning o’zaro ta’siri Irsiyat qonuniyatlarinii xarakterlovchi ikki asosiy prosess: 1) hujayra va uning elementlarining bo’linishi va 2) genlardan iborat xromosomalarning jinsiy hujayralar hosil bo’lishida qutblarga tarqatilishi va ularning urug’lanish prosessida qo’shilishi. Irsiyat qonuniyatini xarakterlovchi uchinchi asosiy prosess individual organizmda genlarning o’zaro ta’siridir. XIX asrning oxiri, XX asrning boshlarida sitologik irsiyat faktorlari xromosomalarda bo’lishini ainqladilar. 1909 yillarda V. Iogannsen irsiy faktorni gen deb atashni taklif etdi. Gen haqida tushuncha T. Morgan va uning shogirdlari olib borga ishlar bilan yana tuldirildi. Ko’pgina chatishtirish ishlar olib borilgandan so’ng hamma xromosomalarda genlar bo’lishi, ular xromosomalarda izchillik bilan bir chiziqda joylashishi va birikish gruppasini tashkil etishi aniqlandi. Biroq gen haqidagi ta’limot A.S.Serebrovskiy va N.P. Dubininlar meva pashshasi ustida olib borgan tajribalar natijasida yanada boyitildi. Ular 20 yillardayoq gen murakkab tuzilganligini, u yana mayda qismlarga bo’linishi mumginligini aniqladilar. Ularning bu fikrlari 1957 yilda amerikalik genetik S. Benzer tomonidan to’la tasdiqlandi. U genning funksiyasi va strukturasi haqidagi hozirgi zamon tushunchasini yaratdi. Uning taklifi bilan genning mayda elementar qismlari muton, rekon va sistron deb ataldi. Muton – genning o’zgarish xususiyatiga ega bo’lgan kichik qismidir. Rekon – genning chalkashishi (Rekombinasiya) xususiyatiga ega bo’lgan eng kichik qism. Sistron – genning shunday uchastkasiki, u organizmda ma’lum belgilarning rivojlanishiga sabab bo’ladi. Har bir gen o’ziga xos bo’lib, oqsil molekulalari birlamchi strukturalarining sintez qilinishiga ta’sir etadi. Biroq bu sintezda o’zi ishtirok etmaydi. Gen ko’p tomonlama ta’sir ko’rsatishi mumkin, ya’ni u har xil reaksiyalarning borishiga va organizmning ko’p belgilarining rivojlanishiga bevosita ta’sir qilishi mumkin. Bu hodisa genning pleytrop yoki ko’p tomonlama ta’siri deb ataladi. Har xil juft xromosomalardagi turli genlar organizmning biron bir belgisining rivojlanishiga bir xil ta’sir ko’ratish mumkin. Bunday genlar polimerlar yoki poligenlar deyiladi. Bir gen boshqa genlarga ta’sir etishi mumkin, buning natijasida uning ta’sir kuchi o’zgaradi. Genning somatik hujayralarida ko’proq to’planishi organizm belgisining ro’yobga chiqishini kuchaytirishi yoki susaytirishi mumkin. Gen ta’sirining ro’yobga chiqishi tashqi sharoitga chambarchas bog’liq. Genlar sintez prosessida o’z nazorati va ta’siri ostida hosil bo’lgan mahsulotlarga o’zaro ta’sir ko’rsatadi. GENLARNING O’ZARO TA’SIR ETISH XILLARI 1.GENLARNING KOMPLEMENTAR TA’SIRI Genotipda genlar birgalikda belgining rivojlanishiga olib kelishi ularning komplementar yoki to’ldiruvchi ta’siri deyiladi. Har bir gen o’zi alohida muayyan belgini rivojlantira olmaydi. Genlarning bunday ta’risi xushbo’y hidli oq gulli no’xatni o’zaro chatishtirishda aniqlangan, olingan birinchi bo’g’in duragaylar qizil gulli bo’lgan. Mavzuga doir masalalar. 1-MASALA.Tovuqning yong’oqsimon tojli formalari oddiy tojli xo’roz bilan chatishtirilgan qo’yidagicha natija olingan: A) tovuq, xo’rozlarning 50 % yong’oqsimon, 50% gulsimon tojli B) hamma tovuq va xo’rozlar yong’oqsimon tojli V) tovuq va xo’rozlarningi 50% yong’oqsimon, 50% no’xatsimon tojli G) tovuq va xo’rozlarning 25 % gulsimon, 25% no’xatsimon, 25% yong’oqsimon, 25% oddiy tojli bo’lgan. Chatishtirishda ishtirok etgan tovuq va xo’rozlar F1 duragaylarining genotipini aniqlang.
2-MASALA. Genotipi har xil bo`lgan oq pillali ikkita ipak qurtining kapalaklari chatishtirilganda F1 da sariq pillali duragaylar hosil bo`ldi. Ularning erkagi va urg`ochisi o`zaro chatishtirilganda. F2da ikki xil fenotipik sinf 7/9 nisbatda oq va sariq pillali ipak qurtlari paydo bo`ldi. F2 da tut ipak qurti kapalaklarining genotipini aniqlang. BERILGAN: Oq pilla Oq pilla P ♀AAbb x ♂aaBB (gomozigotali) (gomozigotali) Gametalar olinadi va mazkur gametalar o`zaro chatishtirilib F1 (birinchi avlod) duragaylarini hosil qilinadi.
♀AAbb x ♂aaBB A b a B F1 sariq pilla AaBb JAVOB: F1 da faqat bir xil genotipga ega organizmlar hosil bo`ladi. Ya`ni: AaBb F1 avloddan necha xil gameta olinadi. AaBb A a B b B b IZOH: AaBb genotipdan 4 xil gameta olinadi. Bular: AB, Ab, aB, ab Sariq pilla Sariq pilla P X
Dastlab gameta olinadi va olingan gametalar PENNET katagiga joylashtiriladi. 4 xil gameta olinadi. Bular AB Ab aB ab
JAVOB: Olingan avloddan 9 tasi sariq pillali ipak qurti bo`ladi. Bular AABB(1ta), AABb(2ta), AaBB(2ta), AaBb(4ta). 7 tasi oq pillali ipak qurtini hosil qiladi. 3-MASALA.Genlarning komplementar ta’sirida oshqovoq mevasi shakining rivojlanishi. Buning uchun genotipi bo’yicha har xil fenotipi bo’yicha bir xil belgilarni chatishtirish natijasida ota-onada yo’q belgi namoyon bo’ladi. Masalan: AAbb x aaBB yumaloq belgili.
Download 226.67 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||