G. A. Ergasheva Kichik yoshdagi bolalarni

109
http://interscience.uz
DEVELOPMENT OF HISTORICAL AND PHILOSOPHICAL 
VIEWS ON THE FAMILY AND FAMILY EDUCATION
D. S. Karimova,
Navoi State Pedagogical Institute
Lecturer at the Department of General Pedagogy and Psychology.
Annotation. The article reveals the content of historical and philosophical 
views on the family and family education from a scientific and theoretical 
point of view. The article also discusses the development of a modern family 
on the basis of traditional family values, practical and innovative research, 
strengthening the family, the formation of spiritual, moral and ethical values 
in the younger generation, increasing the educational, cultural and scientific 
potential of the population. a family.
Key words: family, family education, family values, pedagogical 
prevention, thinking, raising children, family regulations, historical heritage, 
legal and social protection, spiritual and moral, etiquette, potential.
Jahonda dunyo bolalarining o‘sib-ulg‘ayishlari va farovonlikka ega 
bo‘lishlari uchun jamiyat doirasidagi majburiyatlarini o‘z zimmasiga to‘liq 
oladigan bo‘lishiga erishish, oilaviy ajrimlarni bolalar tarbiyasiga salbiy 
ta’sirini bartaraf etishning pedagogik profilaktik masalalari bo‘yicha ilmiy-
tadqiqotlarga e’tibor qaratilmoqda. YuNISYeF, YuNFPA, Konsorsium 
(KBK), EFSC, “Gumanitar – Huquqiy markaz” kabi tashkilotlar va tadqiqot 
markazlarining asosiy faoliyat yo‘nalishlari bevosita mazkur muammo bilan 
bog‘langan. Olingan natijalar esa oilaviy ajrimlarni bolalar tarbiyasiga salbiy 
ta’sirini bartaraf etish mazmuni, pedagogik imkoniyatlarini kuchaytirib 
borish, bu borada oila, ta’lim muassasalari hamkorlik samaradorligini 
oshirishda muhim hisoblanadi.
Mamlakatimizda boy madaniy tarixiy meros va an’anaviy oilaviy 
qadriyatlar asosida zamonaviy oilani rivojlantirish, amaliy va innovatsion 
tadqiqotlar o‘tkazish, oila institutini mustahkamlash, yosh avlodda ma’naviy 
– axloqiy, odob qadriyatlarini shakllantirish, oilaning tarbiyaviy va madaniy 
ilmiy salohiyatini takomillashtirishga katta e’tibor qaratilmoqda. Shuningdek, 
o‘sib kelayotgan yosh avlodni huquqiy va ijtimoiy himoya qilish, ruhiy 
qo‘llab quvvatlash tizim va mexanizmlar samaradorligini rivojlantirish, [2;] 
farzand tarbiyasida oilaning javobgarligini oshirishga e’tibor kuchaytirildi. 
Insoniyat ijtimoiy taraqqiyoti uzoq davom etgan tarixiy jarayon bo‘lib, 
unda kishilarning erishgan moddiy va madaniy merosi o‘z aksini topgan. 
Ilmiy adabiyotlar tahliliga ko‘ra, oilada bola tarbiyasi masalalari jamiyatning 
ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, madaniy-ma’rifiy, g‘oyaviy-mafkuraviy 

---

Таълим ва инновацион тадқиқотлар (2021 йил №2)
ISSN 2181-1709 (P)
110
Education and innovative research 2021 y. №2
rivojlanishi bilan uzviy bog‘liq holda yuz beradi.
Qadim zamonlardan boshlab oila, undagi axloq, odob masalalari har bir 
davrning, jamiyatning eng ilg‘or kishilari, olimlar, shoirlar, buyuk allomalar 
va donishmandlarning asosiy diqqat markazida bo‘lib kelgan. Sharqning 
buyuk allomalari Abu Nasr Farobiy, Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn 
Sino, Yusuf Xos Hojib, Mahmud Koshg‘ariy, Kaykovus, Alisher Navoiy, 
Zahiriddin Muhammad Bobur, Rizouddin Ibn Faxriddin,Muqimiy, Furqat, 
Zavqiy, Uvaysiy, Nodira, Abdulla Avloniy, Abdurauf Fitrat kabi ko‘plab olim 
va yozuvchilar oila, odob-axloq masalalari yuzasidan o‘zlarining qimmatli 
fikrlarini bizlarga bayon qilib ketganlarki, ular hozirgi hayotimiz uchun ham 
katta ijtimoiy va mafkuraviy ahamiyatga ega. [8 ;]
Yuqorida zikr etilgan bobokalonlarimizning asarlarida oila va oilaviy 
munosabatlarga alohida e’tibor qaratilgan. Sohibqiron bobomiz Amir Temur 
ham o‘g‘il uylantirish, kelin tanlash, farzand tarbiyasini davlat siyosati 
darajasiga ko‘targanligi ham bejiz emas. Davlatning qudrati sog‘lom fikrli, 
bilimli, ahloq –odobli, xalq , millat, Vatan taqdiri uchun jonini tikkan insonlar 
qo‘lida. Bunday insonlar ilk bor oilada tarbiyalanadilar.
Qadimdan bola tarbiyasi va ijtimoiylashuv jarayonida oilaning roli 
katta bo‘lgan. Ayniqsa ota-ona va yaqin kishilar bolaning aqliy va axloqiy 
kamoloti, diniy va dunyoviy bilimlarni egallashi uchun alohida e’tibor bergan. 
Amirzodalarda bolalik chog‘idan poklik, mardlik, insonparvarlik, mehribonlik, 
haqgo‘ylik va mehnatsevarlik kabi qator fazilatlarni shakllantirishga e’tibor 
qaratganlar. Buni biz buyuk mutafakkir shoirimiz, so‘z mulkining sultoni 
Alisher Navoiy asarlarini mutolaa qilganimizda yaqqol ko‘ramiz. Alisher 
Navoiyning farzand tarbiyasidagi qarashlari, shu jumladan, komil insonni 
shakllantirish konsepsiyasining mazmunini o‘rganish muayyan davrlarda 
va hozirgi kungacha dolzarblik kasb etadi. Alloma tomonidan yaratilgan 
aksariyat asarlarda yigit kishi bolaligidanoq o‘zlashtirishi shart bo‘lgan 
harbiy - jismoniy fazilatlar kamondan otish – merganlik, qilichbozlik, suvda 
suzish, kurash tushish borasidagi fikrlari, qiz bolada tarbiyalanishi lozim 
bo‘lgan hayo, ibo, sadoqat, mehribonlik, orastalik kabi xislatlar ilgari surilar 
ekan, voyaga yetmagan bolalarning mazkur fazilatlarni tarbiyalash bolalarda 
ijtimoiy ongni rivojlantirish mezonlaridan biri sanaladi. Bobokalonimiz 
qoldirgan buyuk merosni o‘qib o‘rganish, ulardagi o‘gitlarga rioya qilish, 
farzandlarimizni o‘z xalqining tarixini bilishga va uni chuqurroq o‘rganishga 
da’vat etish har bir ota-onaning burchi sanaladiPedagogika rivojiga katta 
hissa qo‘shgan Abu Nasr Farobiyning [8;] fikricha, oilada bola tarbiyasi 
adolatparvarlik, zukkolik, farosatlilik, notiqlik, sog‘lomlik, haqiqatni sevish, 
ma’rifatga intilish, kuchli xotira, qat’iyatlilik, jasurlik, jur’atli, nafsni jilovlash 
fazilatlari orqali tashqi muhit, boshqa insonlar bilan muloqotda vujudga 
keladi, inson o‘z faoliyati yordamida ularni egallaydi, ularga erishadi. 

---