G. A. Ergasheva Kichik yoshdagi bolalarni

Ключевые слова: Абай Кунанбаев, просвещение, культура, наука, 
система образования Узбекистана, нравственный пример.

---

Образование и инновационные исследования (2021 год №2)
ISSN 2181-1717 (E)
http://interscience.uz 
123
EDUCATIONAL VIEWS OF ABAI KUNANBAYEV 
AND IMPORTANT ASPECTS OF THEIR USE IN THE 
EDUCATION SYSTEM OF UZBEKISTAN
Kazakbaeva M.A.
Senior Lecturer at the Department of General Pedagogy and 
Psychology. Navoi State Pedagogical Institute.
Annotation. The article presents the educational views of Abai 
Kunanbayev and important aspects of their use in the education system 
of Uzbekistan. Abai Kunanbayev’s creativity left an indelible mark on the 
history of spiritual development not only of the Kazakh people, but also of 
all Turkic peoples, including the Uzbek people. In the pedagogical system 
of Abai, moral example and language are of priority importance. For the 
first time, a window to the world is opened through the native language. The 
breadth of the worldview forces humanity to learn the languages of other 
peoples.
Key words: Abai Kunanbayev, education, culture, science, education 
system of Uzbekistan, moral example.
Bugungi kunda XXI asr vakillari Abayni umuminsoniy qadriyatlarning 
ushlagichi sifatida ko’rishmoqda. Shoir merosini dunyoga namoyish etish 
maqsadida 1995 yil YuNESKO tomonidan «Abay yili» deb e’lon qilindi.
Abay Kunanbayev, buyuk mutafakkirning nomi va merosini asrab 
qolish uchun Qozog‘iston va O’zbekistonda juda ko‘plab ishlar amalga 
oshirilmoqda. 
Jumladan, O’zbekiston va Qozog’iston xalqlari o’rtasidagi do’stlik va 
aloqalarni mustahkamlash yo’lida O‘zbekiston Respublikasi prezidenti 
Shavkat Mirziyoyev 2018-yil 13-martda “Buyuk qozoq shoiri va mutafakkiri 
Abay Qo‘nonboyev ijodiy merosini keng o‘rganish va targ‘ib qilish” 
to‘g‘risidagi PQ-3598-sonli Qarori asosida respublikada buyuk qozoq shoiri 
va mutafakkiri Abay Kunanbayevning ijodiy merosini keng o’rganish va 
targ’ib qilish bo’yicha tashkiliy qo’mita tuzildi.
«Abay Kunanbayevning ijodi nafaqat qozoq, balki butun turkiy xalqlar, 
shu jumladan o’zbek xalqining ham ma’naviy rivojlanish tarixida o’chmas iz 
qoldirdi», deyiladi hujjat matnida .
Qo’mita bir oy ichida harakatlar rejasini ishlab chiqishi kerak, unga 
quyidagilar kiradi:
• Abay Kunanbayevning «Saylanma» tanlangan asarlari va «O’zbek-
Qozoq adabiy aloqalari» adabiy-tahliliy maqolalar to’plamini tayyorlash va 
nashr etish;

---

Таълим ва инновацион тадқиқотлар (2021 йил №2)
ISSN 2181-1709 (P)
124 
Education and innovative research 2021 y. №2
• Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universitetida «Abay
va o’zbek adabiyoti» doimiy ekspozitsiyasini tashkil etish;
• har yili shoirning tug’ilgan kunida - 10 avgustda - Toshkent shahridagi
Abay Kunanbayev haykali oldida uning ijodiga bag’ishlangan tantanali 
tadbirlar o’tkazish;
• o’quvchilar va talabalar o’rtasida «Abay asarlari mutaxassisi» insholar
tanlovini o’tkazish;
• televidenie va radio dasturlarining tsiklini, shoirning hayoti va ijodi
to’g’risida maqolalarni tayyorlash va ommaviy axborot vositalarida nashr 
etish;
• O’zbekiston Milliy teleradiokompaniyasining telekanallarida Abay
Kunanbayev hayoti va ijodi haqida badiiy va hujjatli filmlarning namoyishi;
• mamlakatimizdagi oliy va o’rta maxsus, kasb-hunar ta’limi
muassasalarida, o’rta maktablarda, harbiy qismlarda, mehnat jamoalarida 
va mahallalarda taniqli shoirlar, yozuvchilar va olimlar ishtirokida tematik 
uchrashuvlar, adabiy kechalar tashkil etish.
Abay dono tarbiyachi chet el klassiklari asarlarini tarjima qilish orqali 
o’z yurtdoshlarini dunyo madaniyati bilan tanishtirdi. 
Jamiyatning ma’naviy tayanchiga aylangan mutafakkir merosi qadriyatlar 
davomiyligini saqlaydi.
Ibrohim Kunanbayev 1845 yil 10-avgustda Semey shahrida (o’sha paytda 
- Semipalatinsk) mahalliy dvoryanlarga tegishli katta boy oilasida tug’ilgan.
Uning bobosi ularning oilasida hukmdor va hakam sifatida hukmronlik
qilgan. Abay laqabi «diqqatli» yoki «ehtiyotkor» degan ma’noni anglatadi,
yosh Ibrohim bu laqabni buvisidan olgan.
Abay Kunanbayev bolaligida uyda ta’lim olgan. Shundan so’ng, u bir 
vaqtning o’zida sharq tillarida dars beradigan madrasada va rus maktabida 
tahsil oldi. Bu davrda u nafaqat Sharq shoirlari va olimlari, balki rus 
yozuvchilari ijodi va G’arbiy Evropa adabiyoti bilan ham tanishdi. O’qish 
davrining oxiriga kelib, Abay o’zining birinchi she’rlarini yozdi.
An’anaga ko’ra, Abay klanning boshlig’i bo’lishi kerak edi, lekin 28 
yoshida u o’zini o’zi tarbiyalash bilan shug’ullanib, bundan uzoqlashdi. 
Abay uchun muhim voqea - bu Semipalatinskda jazoni o’tayotgan siyosiy 
surgunlar bilan muloqot. Shuningdek, Abay Kunanbayev rus va Evropa 
madaniyatining qozoqlar orasida tarqalishiga hissa qo’shgani ma’lum.
1880-yillarda. Abay Kunanbayevning she’rlari paydo bo’ladi. U I.A.ning 
she’rlari tarjimasi bilan shug’ullangan. Krilova, A.S. Pushkin, Yoxann 
Gyote va Jorj Bayron. Xullas, 1780 yilda Gyote o’zining 60-yillaridan keyin 
Lermontov tomonidan tarjima qilingan «G’ayratning tungi qo’shig’i» ni 
yozdi. Ushbu baytni Abay Kunanbayev qozoq tiliga ko’chirgan, shundan 
so’ng u «Qorong’u kechada tog’lar uyqusida» xalq qo’shig’iga aylangan.

---