G. ahmedova, I. Xolbayev

59. Ionli molekula qaysi javobda to‘g‘ri ko‘rsatilgan? 
a) NaCl; 
 
368
b) H
2
, Cl
2
; 
d) O
2
; 
e) N
2
. 
 
60.  Quyidagi  javoblarning  qaysi  birida  kovalent  bog‘lanishda 
hosil bo‘lgan molekulalar ko‘rsatilgan? 
a) NaCl, HCl; 
b) H
2
, O
2
, N
2
, Cl
2
; 
d) H
2
SO
4
; 
e) CuSO
4
. 
 
61.  Molekula  to‘liq  energiyasining  formulasi  qaysi  javobda 
to‘g‘ri ifodalangan? 
a) 
eU
U
=
; 
b) 
2
2
ϑ
m
mgh
U
+
=
; 
d) 
ayl
tebr
ekek
U
U
U
U
+
+
=
; 
e) 
m
p
U
2
2
=
. 
 
62. Kimyoviy bog‘lanishlar necha xil? 
a) ikki xil: ion bog‘lanish, kovalent bog‘lanish; 
b)  besh  xil:  ion,  iduksion,  kovalent,  geteropolyar,  gomopolyar 
bog‘lanishlar; 
d)  uch  xil:  chiziqli  bog‘lanish,  burchakli  bog‘lanish,  valent 
bog‘lanish; 
e) bir xil: kimyoviy bog‘lanish. 
 
63.  Molekulaning  energetik  sathlarini  necha  turga  ajratish 
mumkin? 
a)  Besh  turga  ajratish  mumkin:  ilgarilanma,  aylanma,  egri 
chiziqli, to‘g‘ri chiziqli va tebranma. 
b)  Uch  turga  ajratish  mumkin:  elektronlar  energetik  sathlariga, 
tebranish va aylanish energetik sathlariga. 
d) Ikki turga ajratish mumkin: ilgarilanma va aylanma. 
e) Bir xil energetik sath bo‘ladi: elektronlarning aylanma harakati 
energetik sathi. 

 
369
 
64.  Ikki  atomli  molekulaning  energiyasi  qanday  energiyalar 
yig‘indisidan iborat? 
a)  Atomning,  yadroning,  elektronning  aylanma  harakatidagi 
energiyalari yig‘indisidan iborat: E=E
A
+E
Ya
+E
e
;
 
b) 
Elektronning, 
yadrodagi 
proton 
va 
neytronning 
energiyalarining yig‘indisidan iborat: E=E
e
+E
p
+E
n
;
 
d)  Molekula  elektron  qobig‘ining  energiyasi  E
e
,  molekula 
tarkibidagi atomlar va yadrolarning tebranma harakati energiyasi 
E
T
  va  molekulaning  aylanma  harakati  energiyasi  E
A
  –  larning 
yig‘indisidan iborat: E=E
e
+E
T
+E
A
; 
e) Ikki elektronning orbitadagi aylanma harakati energiyalarining 
yig‘indisidan iborat: E=E
e
+E
e
. 
 
65. Molekulalar orasida qanday o‘zaro ta’sir kuchlari mavjud? 
a)  Dispersion,  oriyentasion  va  induksion  o‘zaro  ta’sir  kuchlari 
mavjud; 
b)  Molekula  atomlari  elektronlari  orasida  tortishish  o‘zaro  ta’sir 
kuchlari mavjud; 
d)  Molekula  atomlari  yadrolari  orasida  tortishish  o‘zaro  ta’sir 
kuchlari mavjud; 
e)  Molekula  atomlari  yadrosidagi  neytronlar  orasida  o‘zaro 
itarishish kuchlari mavjud. 
 
 
370
Test javoblari 
1) e  
 
16) a 
 
31) b   
46) b   
61) d 
2) a  
 
17) b   
32) d   
47) e 
 
62) a 
3) d  
 
18) a 
 
33) e 
 
48) a 
 
63) b 
4) a  
 
19) b   
34) d   
49) a 
 
64) d 
5) a  
 
20) d   
35) e 
 
50) d   
65) a 
6) a  
 
21) e 
 
36) e 
 
51) a 
7) b  
 
22) a 
 
37) d   
52) b 
8) e  
 
23) e 
 
38) d   
53) b 
9) a  
 
24) a 
 
39) d   
54) a 
10) b   
25) a 
 
40) a 
 
55) a 
11) a 
 
26) e 
 
41) b   
56) a 
12) d   
27) a 
 
42) d   
57) a 
13) e 
 
28) e 
 
43) d   
58) a 
14) b   
29) b   
44) a 
 
59) a 
15) a 
 
30) d   
45) a 
 
60) b 
 

 
371
Adabiyotlar 
 
1.
 
Ahmadjonov O. Fizika kursi. Optika, atom va yadro fizikasi. 
III tom. – Toshkent: O‘qituvchi, 1989. – 272 b. 
2.
 
Акоста  В.,  Кован  К.,  Грэм  Б.  Основы  современной 
физики.  //  Перевод  с  английского  В.В.Толмачева, 
В.Ф.Трифонова. Под редакцией А.Н.Матвеева. – Москва: 
Просвещение, 1981. – 495 с. 
3.
 
Bekjonov  R.B.,  Ahmadxo‘jayev  B.  Atom  fizikasi.  – 
Toshkent: O‘qituvchi, 1979. 
4.
 
Белый  М.У.,  Охрименко  Б.А.  Атомная  физика.  –  Киев: 
Вища школа, 1984. – 271 с. 
5.
 
Борн М. Атомная физика. – Москва: Мир, 1965. 
6.
 
Гольдин  Л.Л.,  Новикова  Г.И.  Введение  в  атомную 
физику. – Москва: Наука, 1969. – 304 с. 
7.
 
Грабовский Р.И. Курс физики. – Москва: Высшая школа, 
1963. – 527 с. 
8.
 
Korolev F.A. Fizika  kursi. Optika, atom  va yadro fizikasi. – 
Toshkent: O‘qituvchi, 1978. – 616 b. 
9.
 
Матвеев  А.Н.  Атомная  физика.  –  Москва:  Высшая 
школа, 1989. – 439 с. 
10.
 
Нерсесов  Э.А.  Основные  законы  атомной  и  ядерной 
физики. – Москва: Высшая школа, 1988. – 288 с. 
11.
 
Сивухин  Д.В.  Общей  курс  физики.  Атомная  и  ядерная 
физика. Ч.1. – Москва: Наука, 1986. – 415 с. 
12.
 
Shpolskiy E.V. Atom fizikasi. I tom. – Toshkent: O‘qituvchi, 
1970. – 584 b. 
13.
 
Chertov  A.,  Vorobyev  A.  Fizikadan  masalalar  to‘plami.  – 
Toshkent: O‘zbekiston, 1997. – 604 b. 
14.
 
Volkenshteyn  V.S.  Umumiy  fizika  kursidan  masalalar 
to‘plami. – Toshkent: O‘qituvchi, 1969. – 456 b. 
15.
 
Иродов  И.Б.  Задачи  по  общей  физики.  –  Москва:  МГУ, 
2001. 
16.
 
Savelyev  I.V.  Umumiy  fizika  kursi.  III  tom.  –  Toshkent: 
O‘qituvchi, 1976. – 449 b. 
17.
 
Яворский  Б.М.,  Детлаф  А.А.  Справочник  по  физике.  – 
Москва: Наука, 1980. 
 
372
MUNDARIJA 
 
So‘z boshi 
Kirish 
 
I-BOB. ISSIQLIKNING NURLANISHI 
1.1-§. Issiqlik nurlanishi. Muvozanatli nurlanish  
1.2-§. Absolyut qora jism modeli  
1.3-§. Kirxgof qonuni 
1.4-§. Issiqlik nurlanishining qonunlari 
1.5-§. Plank formulasi 
1.6-§. Kvant o‘tishlar 
Nazorat savollari 
 
II-BOB. ELEKTROMAGNIT NURLANISHNING 
KORPUSKULYAR XUSUSIYATLARI 
2.1-§. Tutash rentgen spektrining qisqa to‘lqinli chegarasi 
2.2-§. Fotoeffekt 
2.3-§. Fotoeffekt nazariyasi 
2.4-§. Fotonlar 
2.5-§. Kompton effekti 
2.6-§. Oje elektronlari 
Nazorat savollari 
 
III-BOB. ZARRALAR VA TO‘LQINLAR 
3.1-§. Mikro va makrozarralarning to‘lqin xususiyatlari  
3.2-§. De-Broyl gipotezasi 
3.3-§. De-Broyl to‘lqinlarining xususiyatlari 
3.4-§. De-Broyl gipotezasining tajribada tasdiqlanishi 
3.4.1. Devisson va Jermer tajribalari 
3.4.2. Tomson va Tartakovskiy tajribalari 
3.5-§. De-Broyl to‘lqinlarining statistik talqini 
3.6-§. Noaniqlik munosabatlari 
Nazorat savollari 
 
IV-BOB. ATOM TUZILISHINING MODELLARI.  
VODOROD ATOMINING BOR NAZARIYASI 
4.1-§. Atom tuzilishining modellari 

 
373
4.2-§. Atom tuzilishining Tomson modeli 
4.3-§. Rezerford tajribalari 
4.4-§. Alfa-zarralarning sochilish nazariyasi. Rezerford formulasi 
4.5-§. Atom tuzilishining planetar modeli 
4.6-§. Atom planetar modelining klassik fizika tasavvurlariga mos 
kelmasligi 
4.7-§. Yadro zaryadini o‘lchash 
4.7.1. Atom xususiyatlari 
4.8-§. Bor postulatlari. Atom tuzilishining Bor nazariyasi  
4.9-§. Doiraviy orbitalarni kvantlash 
4.10-§. Elliptik orbitalarni kvantlash 
4.11-§. Frank va Gers tajribalari 
4.12-§. Vodorod atomi spektridagi qonuniyatlar 
4.13-§. Spektral termlar. Kombinasion prinsip 
4.14-§. Vodorod atomining energetik sathlari diagrammasi 
4.15-§. Pikering seriyasi va vodorodsimon ionlar spektri 
4.16-§. Vodorod atomining ionlashtirish energiyasi 
4.17-§. Yadro harakatini hisobga olish 
4.18-§. Spektral chiziqlarning izotopik siljishi 
4.19-§. Bor nazariyasining asosiy kamchiliklari 
 
V-BOB. KVANT MEXANIKASINING ASOSLARI 
5.1-§. To‘lqin funksiyasi 
5.2-§. Shredinger tenglamasi 
5.3-§. Operatorlar haqida qisqacha ma’lumot 
5.4-§. Zarraning erkin harakati 
5.5-§. Bir o‘lchamli potensial o‘radagi zarra 
5.6-§. Zarralarning potensial to‘siqdan o‘tishi. Tunnel effekti 
5.7-§. Chiziqli garmonik ossillyator 
Nazorat savollari 
 
VI-BOB. BIR ELEKTRONLI ATOMLAR 
6.1-§. Vodorod atomi 
6.2-§. Vodorodsimon atomlar 
6.3-§. Kvant sonlar 
6.3.1. Vodorod atomi orbitalarining shakli 
6.4-§. Elektronning orbital mexanik momenti  
6.5-§. Elektronning orbital magnit momenti 
 
374
6.6-§. Elektronning xususiy momenti. Spin 
6.7-§. Shtern va Gerlax tajribasi 
6.8-§. Elektron to‘liq mexanik va magnit momentlari  
6.9-§. Atomning vektor modeli 
6.10-§. Vodorod va vodorodsimon atomlar spektrining nozik 
strukturasi 
6.11-§. Spektrlarning multipletligi 
Nazorat savollari 
 
VII-BOB. KO‘P ELEKTRONLI ATOMLAR 
7.1-§. Ko‘p elektronli atomlar tizimi 
7.2-§. Ko‘p elektronli atomlarda elektron sathlarining tuzilishi 
7.3-§. Geliy atomi 
7.4-§. Ishqoriy metallar atomlari 
7.5-§. Pauli prinsipi 
7.6-§.  Elementlarning  davriy  tizimi.  Atom  elektron  qobiq  va 
holatlarining elektronlar bilan to‘ldirilish tartibi 
7.7-§. Atomning nurlanishi va yutishidagi tanlash qoidalari 
7.8-§. Atomda elektronlarning bog‘lanish turlari 
Nazorat savollari 
 
VIII-BOB. RENTGEN NURLARI 
8.1-§. Rentgen nurlarining hosil qilinishi 
8.2-§. Rentgen nurlarining spektrlari 
8.3-§. Mozli qonuni 
8.4-§. Rentgen nurlarining difraksiyasi 
8.5-§. Rentgen nurlarining moddada yutilishi 
8.6-§. Rentgen nurlarining moddada sochilishi 
8.7-§. Elementlar rentgen nurlari spektral chiziqlarining to‘lqin 
uzunligini aniqlash 
8.8-§. Elektronning solishtirma zaryadini aniqlash 
8.9-§. Rentgen nurlarining xossalari va ulardan foydalanish 
Nazorat savollari 
 
IX-BOB. ATOM TASHQI KUCHLAR MAYDONIDA 
9.1-§. Zeyemanning oddiy va murakkab effektlari 
9.2-§. Pashen va Bak effekti 
9.3-§. Shtark effekti 

 
375
Nazorat savollari 
 
X-BOB. MOLEKULALAR 
10.1-§. Molekulalar va ularning hosil bo‘lishi  
10.2-§. Ion bog‘lanish 
10.3-§. Molekulalar spektrlari 
10.4-§. Molekulalar energiyasi 
10.5-§. Molekulyar kuchlar 
10.6-§. Valentlik 
Nazorat savollari 
 
 
Ilovalar 
Amaliy mashg‘ulotlar mavzulari va masalalar 
Testlar 
Adabiyotlar 
 
376
 
 
Guljahon Ahmedova,  
Isobek Xolbayev, 
Orifjon Baxromovich Mamatqulov 
 
 
ATOM 
FIZIKASI 
 
 
 
Oliy o‘quv yurtlarining fizik-bakalavr ta’lim yo‘nalishi uchun 
o‘quv qo‘llanma  
 
 
Muharrir: 
Sahifalovchi: 
Musahhih: 
 
 
 
 
Nashriyot nomi 
 
 
 
Bosishga ruxsat etildi __.__.2012-yil. Bichimi 60
×
84 1/16.  
Ofset qog‘ozi. “Times New Roman” garniturasi. Shartli bosma 
tabog‘i ____. Nashriyot-hisob tabog‘i _____. Adadi 5000 nusxa. 
Buyurtma № ____ 
 
Bosmaxona manzili