G. E. Karlibaeva, N. S. Matjanov fiZika ham astronomiya oqitiw metodikasi

1-tajiriybe: polat sterjenge shirpi taslarm plastalin menen 
ildirip, sterjennin bir shetinen qizdiramiz.
Oqitiwshi: 
Ne juz beredi? Jillihq qanday beriledi? Sterjen 
formasi ozgeredi me?
Bul sorawlarga juwap tabiw ushm oqiwshilar arasinda qizgin 
sawbetlesiwler ahp banladi ham olar jillihq otkizgishlikke ozleri 
amqlama tabiwga hareket etedi, dapterlerine jazadi.
Jillihq otkizgishlik - bul jillihq almasiwdm bir turi bolip, 
energiya lilken energiyah bolekshelerden kishi energiyah 
bolekshelerge beriledi (qizdmlgan deneden salqm denege).
Oqitiwshi: 
Endi bul qanday juz beretugimn aniqlaymiz? 
(Woqitiwshi oqiwshilarga bul sorawdin juwabm zatlardin ishki 
duzilisi koz-qarasi boymsha amqlaw kerekligin aytadi. Dodalaw 
natiyjesinde: 
boleksheler energiyam jillihq hareketi ham 
bolekshelerdin oz-ara tasiri natiyjesinde jetkeredi.
2-tdjiriybe: 2 sterjendi bir waqitta qizdiramiz: polat ham miz.
Oqitiwshi: 
Zatlar har qiyli. Olarda jillihq birdey berileme?
Tajiriybe dawammda mis sterjennin tez qizatugimn baqlaydi. Bul 
tajiriybelerdin aqirinda oqiwshilar tomendegi juwmaqqa keledi 
ham dapterlerine jazip aladi.
150

---

A ynqshahhgi:
1
) zattin ozi koshirilmeydi;
2
) har qiyli zatiar har qiyli jillihq otkizgishlikke iye
(metallarda - jaqsi, suyiqhqlarda - tomen, gazlarda - juda
tomen).
Oqitiwshi: 
Kelin endi, sabaq aldinda aytilgan sorawga juwap 
bereyik ne ushm qayshi, qalemge qaraganda salqin bohp tiyedi?
Dodalaw natiyjesinde tomendegi juwmaqqa keledi.
Oqiwshi: 
metalldin jilliliq otkizgishligi (liken, sonliqtanda ol 
qolimizdin jilhhgin tez tartip aladi, natiyjede biz salqmdi sezemiz.
Oqitiwshi: 
Jilliliq almasiwdin ekinshi turin jazip aim.
2. Konvekciya,