Гавай оролларидаги лаваларнинг бир тури -ало


Download 0.88 Mb.
bet172/271
Sana06.04.2023
Hajmi0.88 Mb.
#1333285
1   ...   168   169   170   171   172   173   174   175   ...   271
Bog'liq
луғат тўлиқ

ПОЛЕЗНОЕ ИСКОПАЕМОЕ - Фойдали қазилма — халқ хужалигида ишлатиладиган м-лларнинг Ер пустидаги табиий йиғиндиси Ф. ц. лар қаттиц, суюц ва газ холда бўлади. Ф. ц. маъдан конлари шартли равишда бир неча гурухга бўлинади: 1) соф металлар, рангли, ноёб ва радиоактив мсталлар хамда камёб Ер элементлари цазиб олинадиган конлар;
2) кимё хом ашёси (ҳар хил туз, гипс,
барит, олтингугурт, фосфоритлар,
апатит) иссиққа чидамли, электротехника пьезооптик, иссиқ ва овоз ўтказмайдиган, кислотага ва ишцорга чидамли хомашёлар, цурилиш материаллари, кимматбахо, ишлов бериладиган ва техник тошлар цазиб олинадиган конлар; 3) нефть, ёнувчи газ, тошкўмир ва қўнғиркумир, торф, ёнувчан сланец цазиб олинадиган конлар. Ҳосил бўлиш шароитига кўра, улар чўкинди, магматик, контакт — метасоматик ва метаморфик турларга бўлинади. Бу фойдали қазилмаларнинг кўпчилиги Ўзбекистонда бор.Мае., Фаргона нефть конлари, Олмалиқ металл конлари ва ц. к.


ПОЛИМЕТАЛЛЫ Полиметалл — цуртошин, рух сульфидларидан иборат маъданлар. Таркибидаги мегаллар миқдорига ҳараб, қургошин — рухли, кумуш — қуррошинли, деб аталади. П. эндоген шароитда гидротермал эритмаларнинг кристалланишидан ҳосил бўлади. У сланец, гнейс, оҳактош, туф, гранитоид орасида жойлашиб, турли қатталикдаги шакллардан иборат қатлам, томир ва маъданли устун ҳосил қилади.
Таркибида пирит, сфалерит, халькопирит, галенит, баъзан кумуш, висмут ва бошқа сульфидлар цам мавжуд Атмосферадаги цаво ва намлик таъсирида баъзан бирламчи П. (сульфид) иккиламчи П. га (оксидланган) ўтади. Уралда, Олтой ва Киргизистонда П. нинг йирик конлари мавжуд. Ўзбекистонда П. Чотқол, К°рамозор, Қурама тоғларида, шунингдек жумқуриятнинг гарбий ва жанубий қисмида учрайди. Чет элларда — АК,Ш, Канада, Австралия, Перу, Япония, ГФР,
Испанияда П. конлари бор.


ПОЛЯРИЗАТОР — Поляризатор
(к. Николь призмаси).

ПОРИСТОСТЬ Говаклилик. Т.
ж. даги барча говаклилик сингенетик
ва эпигенетикдир. Сингенетик говаклилик т. ж. нинг ҳосил бўлиш пайтида вужудга келади (доналар орасидаги ғовак, лавалардаги бушлиц ва бошқалар); эпигенегик говаклилик, т. ж. да, кекинги геологик жараёнлар (эритиш, тектоник сурилишлар ва бошқалар) таъсирида вужудга келади. Говаклилик — мавжуд бўлган бушлицларнинг т. ж. нинг умумий
хажмига бўлган нисбати. Бу нисбат
фоиз билан ўлчанади.

ПОРОГОстона — дарё узанидаги уйиц жой. Бу шакл хар хил қаттиц т. ж. лари ва харсанг тошлардан тўзилган. Бу жойда оқар сувлар шаршара ҳосил қилади. Сувнинг тезлиги тепадаги ва пастдаги тезликка Ҳараганда кучлидир. О. Узбекнстоннинг Чотқол-Қурама, Жан. Фаргона ва бошқа тоғларда мавжуд.


ПОРОДА ГОРНАЯТоғ жинси.
Маълум ички ва ташқи тўзилиши,
минерал ва химиявий таркибга эга
бўлган минералларнинг табиий бирикмаси Т. ж. ларининг бир ёки бир
канча м-лларидан иборат. Мае., мармар, олмос, дунит бир минералдан, гранит эса кўп минералли кварц — ортоклаз, биотит ёки мусковитдан тўзилгандир. Т. ж. нинг пайдо бўлиши ва ҳар хил турларга ажралиши Ер пустининг ички (эндоген) ва ташки (экзоген) кием и даги геологик жараёнларга боглиқ. Эндоген жараёнида
магматик ва метаморфик т. ж. лари
пайдо бўлади. Экзоген жараёнида эса
ер устида нормал шароитда (физиккимёвий нураш окибатида) чўкинди тоғ жинслари вужудга келади.



Download 0.88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   168   169   170   171   172   173   174   175   ...   271




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling