Genetika va genomika asoslari

Genetika fani tarmoqlarining klassifikatsiyasi. 
Genetika fanining tez sur'atlar bilan rivojlanishi natijasida bu fan doirasida 
ko'plab genetik fan yo'nalishlari paydo bo'ldi. Ularning aksariyati mustaqil genetik 
fanlar darajasiga ko'tarildi. Shuning uchun ham biz bayon etgan genetika fanining 
umumiy genetika deb qo'llanilishi maqsadga muvofiqdir. Umumiy genetika 
negizida paydo bo'lgan genetik fanlar ikki printsipda klassifikatsiya qilinadi: 
1. Genetik fanlar o'rganayotgan ob'ektiga qarab quyidagi xususiy genetik fanlarga 
ajratiladi: odam genetikasi, hayvonlar genetikasi, o'simliklar genetikasi, 
mikroorganizmlar genetikasi, viruslar genetikasi. 

---

Yuqorida keltirilgan yirik xususiy genetik fanlar o'z navbatida ayrim organizmlar 
turi, turkum genetikasini o'rganadigan kichik xususiy genetik fanlarga bo'linadi. 
Masalan, o'simliklar genetikasi doirasida quyidagi xususiy genetik fanlar paydo 
bo'ldi: bug'doy genetikasi, kartoshka genetikasi, g'o'za genetikasi va boshqalar. 
2. Genetik fanlar ilmiy – tadqiqotlarda qo'llaniladigan metodlariga qarab 
quyidagicha klassifikatsiya qilinadi: 
Ontogenetika (fenogenetika) – genlar faoliyati natijasida organizm belgi va 
xususiyatlarining ontogenez (shaxsiy rivojlanish) jarayonida uning fenotipida 
rivojlanish qonuniyatlarini tadqiq qiladi; 
Sitogenetika – duragaylash genetik tahlil metodini sitologik metod bilan kompleks 
holda qo'llaydigan fan; 
Mutatsion genetika – organizmlar genotipining mutatsion (irsiy) o'zgarish 
qonuniyatlarini tadqiq etadi; 
Ekologik genetika – organizmlar genotipining fenotip tariqasida rivojlanishiga 
ekologik omillarning ta'sirini o'rganadi. Ularning genofondini ekstremal omilning 
salbiy ta'siridan saqlash muammolarini yechish usullarini yaratadi; 
Populyatsion genetika – populyatsiya genofondining sifat va miqdor tarkibi, 
populyatsiyada genlar va genotiplarning tarqalish, hamda taqsimlanish 
qonuniyatlarini o'rganadi; 
Tibbiyot genetikasi – odamlarda irsiy kasalliklarning kelib chiqish sabablarini 
diagnostika qilish va davolash metodlarining genetik asoslarini ishlab chiqadi; 
Molekulyar genetika – irsiyat va o'zgaruvchanlikning moddiy asosi bo'lgan 
genlarning strukturasi va funktsiyasini tadqiq etadi. 
Genetik injeneriya – molekulyar genetikaning nazariy yutuqlariga asoslangan 
holda gen va xromosoma injeneriyasi bo'yicha amaliy natija beruvchi tadqiqotlar 
o'tkazadi. Transgen o'simliklar, hayvonlar forma-larini yaratish, ayrim 
xromosomalarni yoki uning foydali gen joylashgan bo'lagini ko'chirib o'tkazish 
orqali yangi formalar yaratish bilan shug'ul-lanadi. 
Biotexnologiya – genetik injeneriya metodi bilan olingan yangi genotipga ega 
bo'lgan organizmlar yordamida fiziologik aktiv moddalar, rekombinant oqsillar, 
dori sifatida ishlatiladigan moddalar olish metodlari va texnologiyalarni yaratadi, 
hamda amaliyotga tadbiq etadi.