Geo graf iya

Q e d u rtm _ u z
38-rasm. Yer yuzidagi materiklar.
bir tom onidan katta quruqlik bilan tutashgan b o ‘lsa, ular yarim orollar 
deb ataladi. Arabiston, Hindiston, Hindixitoy eng katta yarim orollar 
hisoblanadi (ularni yarim sharlar tabiiy xaritasidan toping).
D unyo o keani - m ateriklarni o ‘rab turgan va bir-biri bilan tutashib 
ketgan suvli hudud. Dunyo okeani to ‘rtta - Tinch, Atlantika, Hind va 
Shimoliy Muz okeanlaridan iborat. Dunyo okeani Yer yuzining 71 foiz 
(%) ini, quruqlik esa 29 % ini egallagan.
Tog‘ v a te k is lik la r quruqlik relyefining asosiy shakllari h iso b ­
lanadi. Tog‘lar Yerning ichki kuchlari ta ’sirida hosil b o ‘ladi. Tekis­
liklar to g ‘larning yem irilishi va yem irilgan jinslarning chuqurliklarni 
to ‘ldirishidan vujudga keladi. Tekisliklar yuzasi tekis yoki biroz past- 
baland yerlardir. D unyodagi eng katta tekisliklar: Amazonka, G ‘arbiy 
Sibir, Sharqiy Y evropa v a Turon tek islik larid ir (B ularni xaritadan 
toping). Yer yuzining dengiz sathidan baland k o ‘tarilgan va yer yuzasi 
notekis b o ‘lgan jo y la rig a to g ‘lar deyiladi. T og‘larning eng baland 
qism lari to g ‘ c h o ‘q q isi deb ataladi. D unyodagi eng b alan d nuqta 
Himolay to g ‘laridagi Jom olungma cho‘qqisi b o ‘lib, balandligi 8848 m. 
Bu cho‘qqini O ‘zbekistondan birinchi b o ‘lib, 1998-yilning 22-m ayida 
Rustam Rajabov zabt etgan. O ‘zbekistonning eng baland nuqtasi esa 
Hisor tizm asidagi Hazrati Sulton cho‘qqisi (4643 m) hisoblanadi.
Yer yuzidagi to g ‘ va tekisliklarning balandligi har xil b o ‘ladi. Agar 
tekisliklarning dengiz sathidan balandligi 200 m dan oshmasa, ular

---

pasttekislik deyiladi. Tekisliklar balandligi 200 m dan 500 m gacha 
b o ‘lsa, ular qirlar deb ataladi. B a ’zi bir tekisliklarning dengiz sathidan 
balandligi 500 m dan ham ortiq b o ‘ladi. Bunday baland tekisliklar