Geoekologiya asoslari va tabiatdan foydalanish

Jamiyatning tabiatga nisbatan iqtisodiy-ekologik munosabat 
shakli
– mavjud ekologik tizimlarni saqlab qolish darajasidagi 
kishilarning hayot tarzi. Bunda kishilarning har qanday 
shakldagi ekologik harakatlari davlat tomonidan to‘laligicha 
qo‘llab-quvvatlanadi. Tabiiy resurslarni kamaytirish va atrof-
muhitni ifloslantirish nafaqat fuqarolarga, hattoki davlat 
idoralari xodimlariga na moddiy va na ma’naviy foyda 
keltiradi. Masalan, AQSH «Atrof tabiat 
ni muhofaza qilish 
milliy siyosati» (NePA) qonuniga binoan, hamma jismoniy, 

---

74
yuridik shaxslar, hattoki, davlat hokimiyati va boshqaruv 
organlari ham biron-bir tabiiy obyektdan foydalanishlaridan 
avval turli ko‘rinish va shakldagi ekologik test sinovlaridan 
o‘tadilar va tabiatga ta’sir etishi «ariza»sini topshiradilar. Test 
sinovlari natijasining biron bosqichidanoq 10% «ariza»lar 
sudlarga kelib tushadi. AQSH prezidentining ijroiya qo‘mitasi 
qoshidagi Tabiatni muhofaza qilish Kengashiga kelib tushgan 
arizalar ro‘yxati va sudlarning qabul qilgan qarorlari to‘g‘risida 
ochiq ma’lumotlar e’lon qilinadi. Undan tashqari, tabiatni 
muhofaza qilish bo‘yicha har bir shtat o‘ziga yarasha qonun 
qabul qilish imkoniga ega. Chunki shtatdagi ekologik holat, 
avvalambor, mahalliy aholiga ta’sir qiladi-da.
Tabiiy muhitni inqirozga, ijtimoiy muhitni falokatga olib 
kelmaslik uchun biz yaqin kelajakda bosqichma-bosqich 
ekologik munosabat shakliga o‘tib olishimiz zarur. Jamiyat-
ning tabiatga nisbatan ekologik munosabat shakli
– atrof-
muhitni muhofaza qilish, tabiiy resurslardan oqilona foydalanish 
va ekologik tizimlarni qayta tiklash hamda sog‘lomlashtirishga 
qaratilgan kishilarning hayot tarzi. Ekologik munosabat shak-
lida davlat boshqaruv tizimi, avvalambor, ekologik nobop 
hudud va obyektlarni tiklashga qaratiladi. Bunda ishlab 
chiqarish texnologiyasi, birinchi navbatda, kam chiqitli yoki 
yopiq
– chiqitsiz siklni talab etadi. Ekologik ong va madani-
yat kishilarning jamiyatda tutgan o‘rni va ijtimoiy nufuzi-
ni belgilovchi asosiy mezonlardan biridir. Ekologik qonunlar 
va normativ hujjatlar nafaqat bevosita, balki bilvosita ham 
ekologiyalashtirilgan, amaliy tatbiqi esa ekologik-huquqiy 
mexanizmga to‘liq asoslanishni taqozo etadi. Tabiiy resurslar-
dan foydalanishni cheklash va tabiiy obyektlarni qayta tiklash 
bir mamlakat miqyosida emas, balki ekologik xavfli hududlar 
bo‘yicha amalga oshiriladi va davlatlarning alohida muhofaza 
qilish obyektiga kiritiladi. Ekologik muammolar davlatlarning 
yangi bar qaror rivojlanish konsepsiyasi nuqtayi nazaridan hal 
etiladi.

---

75