Geog 1 (38-янги). p65

Xo‘jalikda foydalanilishi. Shimoliy Muz okeani Kanada,
Rossiya va qisman AQSH uchun muhim ahamiyatga ega. U
birinchi navbatda arzon dengiz yo‘li hisoblanadi. Navigatsiya
(kema qatnovi mavsumi) davri 1 — 4 oy, lekin atom muzyo-
rar kemalari navigatsiya davrini ancha uzaytiradi. Norvegiya
sohillari, Barens dengizida yil davomida kemalar qatnaydi.
Atama, tayanch tushuncha va nomlar
Arktika, „Qayrilgan dengiz“, Giðerborey, Litke cho‘k-
masi, Lomonosov tizmasi, mintaqalar, toroslar, „qush-
lar bozori“, navigatsiya.
Nazorat uchun savollar
1. Hozir Shimoliy Muz okeanini qaysi mamlakatlar o‘r-
ganmoqda?
2. Okeanda qanday tabiat mintaqalari mavjud?
Amaliy topshiriqlar
1. Okeanning chegarasi, tubi, relyefi, boyliklarini yozuv-
siz xaritaga tushiring.
2.
Okeanning xo‘jalikdagi ahamiyatini, tadqiqotchilarini
daftaringizga yozing.

---

113
YEVROSIYO
49- §. Yevrosiyoning geografik
o‘rni, o‘rganilish tarixi
Asosiy xususiyatlari. Yer yuzasidagi eng katta, eng baland
supermaterik (8 848 m), Shimoliy yarimsharning „sovuqlik qut-
bi“ mavjud, eng yirik yarimoroli, eng chuqur g‘ori, eng chu-
qur va eng katta ko‘li bor, eng uzun lianalar ham shu yerda
(300 m) o‘sadi, Shimoliy yarimsharning barcha iqlim minta-
qalari va tabiat zonalari shakllangan, eng katta deltasi bor,
Yer sharidagi „sakkiz minglik“ 14 ta cho‘qqining barchasi shu
materikda joylashgan, doimiy muzloq yerlar maydoniga ko‘ra
birinchi o‘rinda, berk havzalar maydoniga ko‘ra yetakchi, qor
chizig‘i eng balanddan o‘tgan joy „balandlik qutbi“ (6 400 m,
Markaziy Tibet) shu yerda.
Geografik o‘rni. Yevrosiyo materigi Shimoliy yarimsharda
to‘liq joylashgan (Malayya arxiðelagining ayrim orollari ekva-
tordan janubda).
Quruqlik maydonining deyarli 36,5 % ini egallaydi. Bu
materik Yevropa (maydoni 10 mln kv km) va Osiyo (maydoni
44 mln kv km) qit’alaridan tashkil topgan. Yevropa atamasi
qadimgi finikiyaliklarning (assiriya) Yerep — g‘arb va Osiyo
atamasi Osu esa sharq so‘zlaridan kelib chiqqan. Yevrosiyo
materigi sharqda Bering bo‘g‘izi orqali Shimoliy Amerikadan
ajralsa, g‘arbda Gibraltar bo‘g‘izi uni Afrikadan ajratib turadi.
Yevrosiyoning Atlantika va Tinch okean qirg‘oqlari kuchli
parchalangan. Materikning atrofida minglab orol va ko‘plab
yarimorollar joylashgan.