Geog 1 (38-янги). p65
Afrikaning Asosiy xususiyatlari..? J
Download 0.74 Mb.
|
6- sinf savol - javob nashiryot (2)
- Bu sahifa navigatsiya:
- §. Geologik tuzilishi va foydali qazilmalari. Relyefi
- §. Materik iqlimining xususiyatlari
|
Afrikaning Asosiy xususiyatlari..? J : Afrika ekvator o‘rtasidan va bosh meridian g‘arbidan kesib o‘tgan yagona materik, eng katta cho‘l- lar bor, eng issiq materik, eng yuqori harorat kuzatilgan, sharqiy yarimsharning eng uzun va eng sersuv daryolari bor, eng yirik maymunlar, eng yirik sutemizuvchilar yashaydi, qirg‘og‘i eng kam parchalangan, quruqlikdagi eng katta Buyuk Afrika yer yorig‘i bor, har ikkala kengliklar bo‘yicha iqlim mintaqalari va tabiat zonalari takrorlanib joylashgan, chuchuk suvli eng uzun va chuqur ko‘li bor, olmos qazib chiqarishda dunyoda birinchi o‘rinda.
Tanganika ko’ling uzunligi va chuqurligi J:uzunligi (750 km) Chuqurligi (1470 m) Shimoliy yarimsharning necha % quruqlikdan iborat .? J : 39 % i, Janubiy yarimsharning esa 19 % i quruqlikdan iborat. Agar globusni ko‘proq materiklar hududiga to‘g‘rilansa, „Materiklar yarim- shari“ hosil bo‘ladi. Ushbu yarimsharda quruqlik maydoni qanchani tashkil etadi .? J : 53 % maydonni egallaydi. Afrika nechta yarim sharda joylashgan.? J : — to‘rtta yarimsharda joylashgan yagona materik. Evator Afrikani deyarli qoq o‘r- tasidan ikkiga bo‘lib turadi. Uning shi- moliy va janubiy chekka nuqtalari ek- vatorga nisbatann qanday joylashgan .? J : deyarli teng masofada joylashgan. Afrika Gibraltar bo‘g‘izi orqali qayer bilan ajralib turadi .? J : Yevropa, Afrika Suvaysh kanali orqali qaysi qit’a bilan ajralib turadi .? J : Osiyo qit’alari bilan tutashib turadi. Afrikaning shimoliy va g‘arbiy sohillarini qaysi okean suvlari yuvib turadi .? J : Atlantika okeani Afrikaning shimoli-sharqiy va sharqiy sohillarini qaysi okean suvlari yuvibturadi .? J : Hind okeani Afrikaning qirg‘oqlari kam parchalangan bo‘lib uzunligi qancha .? J : 30 500 km ga teng. Afrika qaysi tomonga qisqarib boradi .? J : shimoldan janubga torayib boradi. Shimoliy qismining eni (Almadi va Ras-Xafun burunlari oralig‘i).? J : 7 500 km Afrikaning janubining eni qancha .? J : 3 000 km ga teng. Materik sharqida yirik yarimorol .? J : Somali yarimoroli Mozambik bo‘g‘izi bilan ajralgan orol .? J : Madagaskar oroli . Gvineya qo‘ltig‘I materikning qaysi qismida .? J : G‘arbida Afrika materigi dastlab qanday atalgan .? J : Liviya deb atalgan. Olimlarning fikricha, Afrika so‘zi qachon qo’llangan .? J : eramizdan avvalgi II asrdan qo‘llanilgan. Olimlarning fikriga ko‘ra, materik nomi qayerdan kelib chiqqan .? J : uning shimoli-g‘arbiy qismi (Tunis, Marokash yerlari)da yashagan qa- dimgi berberlarning afarik qabilasi nomidan olingan. sivilizatsiyaning beshigi .? J : Afrika hisoblanadi. Afrikada qancha oldin odamlar yashaganligi arxeolog olimlar tomonidan aniqlangan..? J : 3 — 4 mln yil avval 6 000 yil avval qayreda ilk sivilatsiya tarkib topgan .? J : Nil daryosi vodiysining hosildor yerlarida ilk sivilizatsiya tarkib topgan. Afrika tabiatini, aholisining urf-odatlarini, xo‘jaligini o‘rganishda kim ning alohida o’rni bor .? J : mashhur marokashlik sayyoh Ibn Battutaning alohida o‘rni bor. Ibn Battuta qayerlarni o’rgangan .? J : Afrikaning shimoliy va sharqiy sohillarini, Nil havzasini Sahroyi Kabirning g‘arbiy qismini, Niger daryosining yuqori oqimidan o‘rta oqimigacha o‘rgangan. Ibn Battuta qachon Nil havzasini o’rgangan .? J : (1325 — 1349-y.), XV asr yevropaliklarning Afrikani o‘rganishida muhim bos- qich bo‘lsagan lekin bu afrika uchun qanday qibat bilan tugadi J:, unga qora kunlarni — qullar savdosini keltirdi. 1487-yilda Bartolomeu Diash qayerlarni o’rgandi J:Afrikaning janubidagi Yaxshi Umid burniga qadar Atlantika okeani sohillarini o‘rgandi. 1497 — 1498- yillarda Kim afrikaning janubiodan aylanib o’tadi .? J : portugaliyalik Vasko da Gama 1498- yil 20- maydaVasko da Gama qayerga yetib keladi .? J : Hindistonning Kalkutta (Kol- kata) portiga yetib keldi. yevropaliklar uchun Hindistonga boradigan dengiz yo‘lini kashf etdi.? J : Vosko da Gama Afrikaning ichki qismi tabiatini o‘rganishda kimning hissasi ulkan bo’ldi .? J : ingliz tadqiqotchisi D. Livingstonning xizmatlari katta bo‘ldi. D. Livingston qayerlarni o’rgandi .? J : Kalaxari cho‘lini, Zambezi daryosini, Kongo daryosining yuqori oqim- larini, Nyasa, Tanganika ko‘llarini o‘rgandi. Zambezi daryosi- dagi sharsharaga Viktoriya nomini berdi. Ingliz-Amerika ekspe- ditsiyasining 1817— 1877-yboshlig‘i .? J : G. M. Stenli. G. M. Stenli qayerlarni o’rgangan .? J : Zanzibar orolini, Viktoriya ko‘lini va Nil daryosining boshlanish irmog‘i Kagera ekanligini aniqladi, Lualaba va Kongo daryolarini quyi oqimiga qadar o‘rgandi. Afrika tabiati va xalqlari hayotini rus olimlaridan kimlarni hissasi yuqori .? J : V. V. Yunker, Y. P. Kovalevskiy, A. A. Yeliseyev, N. I. Vavilovlar N. I. Vavilov tashkil etgan ekspeditsiya qachon amalga oshirilgan .? J : (1926 — 1927-y.) N.I. Vavilov ekspiditsiyasida qancha osimlik turi aniqlangan .? J : 6 000 dan ortiq madaniy o‘simliklardan namuna oldi. qimmatli qattiq bug‘doy navining vatani .? J : Efiopiya §. Geologik tuzilishi va foydali qazilmalari. Relyefi Afrika qadimgi qaysi quruqlikning birbo’lagiJGondvana quruqligi ning bir bo‘lagi. Qancha muqaddam Afrika Arabiston yarimoroli bilan birga yaxlit platformani hosil qilgan.? J : 180 mlnyil. Qachon Qizil dengiz o‘rni ochilgan .? J : Alp tog‘ burmalanishi davrida. Natijada Arabiston yarimoroli Yevrosiyoga tutashib ketgan. Afrika materigi, asosan, qadimgi platforma ustida joylashgan bo‘lib, ko‘proq qanday relyeft shakillaridan iborat .? J : tekislik va yassi tog‘liklardan iborat. Afrikada seysmik hududlar ko’pmi .? J : Seysmik hududlar nisbatan kam. Chekka shimoli g‘arbida Yevrosiyo pli- tasi bilan to‘qnashgan chegarada qaysi tog’ tizmasi ko’tarilgan .? J : balandligi 4 165 m ga yetadi- gan Atlas burmali tog‘ tizmasi ko‘tarilgan. QuruqlikdagiengyirikSharqiyAfrikayeryorig‘iQancha masofaga cho’zilgan .? J : 6 500 kmmasofagacho‘zilganbo‘lib, Sharqiy afrika yer yorigi qayerlarni oz ichiga oladi .? J : Akobaqo‘ltig‘idanZambezidaryosiningquyioqimigachadavometadi. Olimlarning bashoratiga ko‘ra, kelajakdaqayer materik orol bo’ib ajrab chiqib ketadi .? J : Buyuk Afrika yer yorig‘idan sharqdagi hududlar materik oroli tariqasida (Madagaskar oroli singari) Qayerda Yer po‘sti serharakat.? J : Buyuk Afrika yer yorig’ida Buyuk afrika yer yorig’idagi harakatdagi vulqonlar.? J : (Kilimanjaro, Karisimbi) Sharqiy Afrika yassi tog‘ligi nimalardan iborat .? J : palaxsalanib ko‘ta- rilgan gorst va grabenlardan Chuqur ko‘llar qayerda tarkib topgan .? J : grabenlarda tarkib topgan. Tog‘lar, platolar qanday jinslardan tarkib topgan .? J : magmatik va metamorfik jinslaridan tuzilgan. Botiqlar, cho‘kmalar, pasttekislik va tekis- liklar nimalar bilan qoplangan .? J : cho‘kindi jinslar bilan Afrikada qanday jinlarning keng tarqalishi rudali foydali qazilma- larning ko‘plab tarkib topishiga sabab bo‘lgan .? J : .magmatik jinslarning keng tarqalishi Afrika olmos qazib chiqarishda dunyoda nechanchi o’rinda turadi .? J : birinchi o‘rinda turadi Qadimgi kristall jinslar zamini qanday foydali qazilmalarga boy .? J : temir rudasi, xrom, mis, rux, qalay, uran rudasi, oltin va qimmatbaho toshlarga boy. Mashhur „mis mintaqasi“qayerda .? J : Zambiya va Kongo Demokratik Respublikasi chegara Materikning botiq, cho‘kindi jinslar to‘plangan joylarida qanday foydali qazilmalar keng tarqalgan .? J : toshko‘mir, neft, tabiiy gaz, mar- ganes rudalari, tuzlar, fosforitlar keng tarqalgan Afrika hududi relyef xususiyatiga ko‘ra nechta qisimdan iborat .? J : ikki qismga bo‘linadi. Past afrika qayerlardan iborat .? J : Mutlaq balandligi 1 000 metrgacha bo‘lgan tekislik, plato va tog‘liklardan tashkil topgan „past“ Afrikaga afrikaning qaysi qismlari kiradi .? J : Shimoliy va G‘arbiy Afrikani o‘z ichiga oladi. Baland“ Afrikaga afrikaning qaysi tomonlari kiradi .? J : Sharqiy va Janubiy Afrikani egallagan „Past“ va „baland“ Afrika o‘rtasi- dagi chegara qayerdan o’tadi .? J : Angola-Efiopiya yo‘nalishidan „Past“ Afrikaning asosiy relyeft shakillari .? J : qumli past-balandliklar ko‘p bo‘lgan Sahroyi Kabir, tekis va botqoqli Kongo botig‘i, plato va tog‘lik (Darfur, Axaggar, Tibesti va boshqa)lar asosiy relyef shakllaridir. Sahroyi Kabirdan shimoli g‘arbida joylashgan tog’ .? J : Atlas tog‘lari joylashgan. Atlas tog’laring eng baland joyi .? J : Tubkal cho‘qqisidir (4 165 m). „Baland“ Afrikada qaysi tog’ tizmalari joylashgan .? J : Efiopiya tog‘ligi, Sharqiy Afrika yassi tog‘ligi va Janubiy Afrika yassi tog‘lari joylashgan. Bu yerda tog‘ oralig‘idagichokmalar .? J : Viktoriya, Kalaxari Qayerda chuqur cho‘kmalar bor..? J : Sharqiy Afrika yer yorig‘i o‘tgan zonadagi Sharqiy Afrika yassi tog‘ligidagi Kilimanjaroning baladligi qancha .? J : (5 895 m), Sharqiy Afrika yassi tog‘ligidagi Keniya cho’qqising baladligi .? J : (5 199 m), Sharqiy Afrika yassi tog‘ligidagi Margerita cho’qqising baladligi .? J : (5 109 m) Sharqiy Afrika tog‘ligidan shimol tomonda qaysi tog’ joylashgan .? J : Efiopiya tog‘ligi joylashgan. Plato, tog‘lik va yassi tog‘likdan boshlanadigan yoki oqib o‘tadigan daryo vodiylarida relyefning qanday turlari hosil bo’lgan .? J : dara,kanyon, sharshara Viktoriya, Livingston, Stenli, ostonalar ko‘p hosil bo‘lgan. Afrika- ning eng baland nuqtasi .? J : (Kilimanjaro vulqoni, 5 895 m) Afrikaning eng past nuqtalari.? J : (Afar botig‘idagi Assal ko‘li, —153 m) Afrikaning eng baland va past nuqtasi qaysi qismida joylashgan .? J : „baland“ Afrikada joylashgan. „Past“ Afrikaning eng past joyi .? J : Kattara botig‘idir (—133 m). §. Materik iqlimining xususiyatlari Afrika deganda dastlab nima ko’z oldimizga keladi .? J : jazirama issiqda chiniqqan, qora tanli, jingalak sochli odamlar ko‘z o‘ngimizda gavdalanadi. Tropiklar oralig‘ida Quyosh ufqdan juda balandda har yili necha marotaba zenitga keladi .? J : ikki marta zenitda bo‘ladi. Afrikaning juda katta qismida xohlagan oyning o‘rtacha harorati.? J : +20 °C dan ortiq. Afrikaning eng shimoliy va janubiy qismlarida qish oyining o‘rtacha harorati.? J : +10+15°C dan pastga tushmaydi. Afrika iqlimining tarkib topishida nimalar ta’sir ko’rsatadi .? J : uning geografik o‘rni, havo bosimi va massalari, relyefi, okean oqimlari kabi omillar kuchli ta’sir ko‘rsatadi. Ekvatorga yaqin joylashgan o‘rniga ko‘ra juda katta miqdorda quyosh radiatsiyasini oladi unga yiliga qancha quyosh tadiatsiyasi to’g’ti keladi .? J : (yiliga bir kv sm ga 160 — 200 kkal) oladi. Yil fasllari nimaga qarab farqlanadi .? J : yog‘in miqdoriga qarab farq lanadi. Ekvatorial hududlarda past bosimli mintaqalar, tropik kengliklarda esa yuqori bosimli mintaqalarning tarkib topishi nimaga bog’liq Sharqiy Afrika yassi tog‘ligida .? J : Quyoshning balandligiga bog‘liq. Afrika materigi ustida qanday havo massalari harakatlanadi .? J : ekvatorial, tropik va mo‘tadil materik iqlimining shakllanishida nimaning ta’siri kuchli .? J : doimiy shamollar — pas- satlarning ta’siri kuchli. Yil davomida Atlantika okeanidan esa- digan nam havo massalariqayerga ko’p yog’in keltiradi .? J : Gvineya qo‘ltig‘i sohillari va ekvatorial zonalarga juda ko‘p yog‘in keltiradi. Gvineya qo‘ltig‘i sohilidagi Debunja hududiga yiliga qancha yog’in yog’adi .? J : 10 000 mm gacha Yog‘inlar taqsimotiga nima ta’sir etadi .? J : relyef shakllari ta’sir etadi. Qayertga yog’in ko’p tushadi .? J : Nam havo massalarining yo‘nalishiga ro‘para turgan tog‘ yonbag‘irla- riga ko‘p yog‘in tushadi. Nima materik iqlimini tubdan o’zgartirib yuboradi .? J : Okean oqimlari Agar sohil bo‘yida sovuq oqim bo‘lsa qaysi iqlim mintaqsi tarkib topadi .? J : yog‘in yog‘maydi va cho‘l iqlimi tarkib topadi To’rtta sovuq oqim nomini ayting .? J : Namib, Somali. Kanar,Bengela sovuq oqimlari ustidan esadigan shamollar materikka sovuq havo olib keladi. Qachon qurg’pqchil cho’l mintaqsi tarkib topadi .? J : yuqoridagi havo iliq bo‘lishiga qaramasdan, qirov va tumanlar hosil bo‘lsa-da, yog‘in yog‘- maydi. Natijada qurg‘oqchil cho‘llar tarkib topadi. eng issiq materik .? J : Afrika . Nimauchu Afrika eng issiq materik .? J : uning katta qismi yoritilish mintaqasida joylashganligidan. Sayyoramizdagi eng issiq harorat qayerda kuzatilgan .? J : (Tripoli shahri yaqinida +58 °C). Afrika iqlimining o‘ziga xos xususiyatlariqayerlarda yaqqol namaoyon bo’ladi .? J : iqlim mintaqalarida yaqqol namoyon bo‘ladi. Afrikadanechta iqlim mintaqsi shakillangan .? J : bitta ekvatorial, ikkitadan subekvatorial, tropik va subtropik iqlim mintaqalari shakllangan. Download 0.74 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|