Geog 1 (38-янги). p65

11§. Tabiat komplekslari, ularning almashinishi va zonalligi

1. 
   Nimalar tabiat komponentlarini hosil qiladi J:Tog‘ jinslari, relyef, iqlim, yerosti va yerusti suvlari, tup- roq, o‘simlik, hayvonot olami.
   
2. 
   tabiat komplekslari (landshaft) deb .? J : Tabiat komponentlarining o‘zaro uzviy aloqasi va bir-biriga ta’siri natijasida vujudga kelgan va o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lgan hududlarga aytiladi
   
3. 
   geografik qobiqdan keyingi eng yirik TK .? J : materiklar va okeanlar.
   
4. 
   O‘z navbatida, materiklar qandat TKlarga ajratiladi .? J : kichikroq TK — o‘lkalar, kichik o‘lkalar, tabiiy geografik rayonlar va tabiat zonalariga ajraladi.
   
5. 
   Tabiat zonalari bu .? J : o‘ziga xos iqlimi, tuproq qoplami, o‘simlik va hayvonot olamiga ega quruqlikning yirik tabiiy komplekslari.
   
6. 
   Tabiat zo’nalaring naomlari nimaning nom bilan ataladi .? J : ko‘proq o‘simlik qoplami bilan
   
7. 
   mo‘tadil iqlim mintaqasida 70° shq. u.(sharqiy uzunlik) meridiani bo‘yicha qanday tabiat zo’nalari tarkib topgan J:ignabargli o‘rmonlar (tayga), aralash o‘rmonlar, keng bargli o‘rmonlar, o‘rmon-dasht, dasht, chalacho‘l va cho‘l tabiat zonalari joylashgan.
   
8. 
   Iqlim mintaqa ichida tabiat zonalari — okean bo‘ylaridan quruqlik ichkarisiga tomon, nimauchun almashadi J:namgarchilik kamayishi sari almashinadi.
   
9. 
   cho‘l tabiat zonasi qaysi iqlim mintaqalarida uchraydi .? J : mo‘tadil, subtropik va tropik iqlim mintaqalarining o‘rta qismlarida uchraydi.
   
10. 
    Barcha tabiat komplekslari, ya’ni iqlim mintaqalari va tabiat zonalari qaysi tomonga almashadi .? J : ekvatordan har ikkala qutblar tomon qonuniy ravishda almashinib boradi.
    
11. 
    Tabiat zo’nalari va iqlim mintaqalarining ekvatordan qutublar tomonga almashinishing sababi .? J : birinchi navbatda, iqlimiy sharoit sababdir.
    
12. 
    Tog‘larda tabiat komplekslari qaysi tomonga almashadi .? J : tog‘ etagidan tepasiga tomon almashinib boradi.
    
13. 
    Tog‘lardagi tabiat kompleksining, ya’ni ba­landlik mintaqalarining ko‘p yoki ozligi nimaga bo’gliq .? J : tog‘larning geo­grafik o‘rniga, balandligiga, shamollarning yo‘nalishiga, okeanlardan uzoq yoki yaqinligiga bog‘liq bo‘ladi. Tog‘ ekvatorga qancha yaqin va baland bo‘lsa, undagi tabiat komplekslari shuncha ko‘p bo‘ladi va almashinib keladi.
    
14. 
    Okeanlarda TK o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lib, ular ko‘pincha nimaga bo’gliq .? J : suvning harorati, sho‘rligi, oqimlarning iliq yoki sovuqligiga bog‘liq.
    
15. 
    Dunyo okeanida nechta tabiat mintaqsi bor .? J : 11 ta tabiat mintaqasi ajratilgan: bitta ekvatorial, ikkitadan qutbiy, qutbyoni, mo‘tadil, subtropik va tropik mintaqalar
    
16. 
    Dunyo okeanida tabiat zonalari qanday joylashgan .? J : kenglik bo‘ylab almashib joylashadi.
    
17. 
    Insonning xo‘jalik faoliyati natijasida o‘zgartirilgan TKlar qanday atladi J:antropogen komplekslar yoki antropogen landshaftlar deb ataladi.
    

12§. Yer yuzi aholisi, irqlar

1. 
   eramizning boshlarida yer yuzi ahli qancha bo’lgan J:230 mln,
   
2. 
   1 000- yilda yer yuzu aholi qancha ni tashkil ertgan .? J : 305 mln,
   
3. 
   Qachon yer yuzi aholisi 440 mln kishiga yetgan .? J : 1 500- yilda.
   
4. 
   Oxirgi ming yillikda aholining ikki baravar ko‘payishi uchun qancha vaqt kerak bo’lgan .? J : 600 yil kerak bo‘lgan
   
5. 
   ikkinchi marta ikki baravar ko‘payishi uchun qancha vaqt kerak bo’lgan .? J : 230 yil,
   
6. 
   Aholing uchunchi vato’rtinchi marotaba ko’payishi uchun qancha vaqt kerk bo’lgan .? J : uchinchisiga 100 yil va to‘rtinchisiga 40 yil kerak bo‘lgan.
   
7. 
   Birlashgan Millatlar Tashkilotining ma’lumotlariga ko‘ra, Yer yuzi aholisi 2016- yil o‘rtalarida qanchani tshkil etgan .? J : 7 mlrd 400 mln dan ortdi.
   
8. 
   Aholi soni eng ko‘p (100 mln dan ortiq) mamlakatlar ro’yxatiuda qaysi davlatlar mavjud .? J : Xitoy, Hindiston, AQSH, Indoneziya, Braziliya, Pokiston, Nigeriya, Bangladesh, Rossiya, Meksika, Yaponiya va Filippin.
   
9. 
   Qachon„demografik portlash“, ya’ni aholi­ning juda tez sur’atlar bilan o‘sishi kuzatildi. .? J : XX asrning 60-yillarida
   
10. 
    Aholining o‘sishi qayerlarda yuqori .? J : Afrika, Osiyo va Amerika mamlakatlarida yuqori
    
11. 
    Aholi osishi qayerlarda past .? J : ko‘plab Yevropa mamlakatlarida past ko‘rsatkichga ega
    
12. 
    Dunyo aholisi, asosannechta irqqa bo’linadi .? J : uchta katta irqqa mansub. Bular yevropeoid, mongoloid va negroid. Bu asosiy irqlar orasida ko‘p oraliq (aralash) irqlar mavjud.
    
13. 
    Dunyo aholisining notekis tarqalganligiga nimalar tas’sir ko’rsatadi .? J : mamlakatning geografik o‘rni, tabiiy sharoiti, tarixan rivojlanishi, ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyoti, tabiiy boyliklar bilan ta’minlanganligi kabi omillar ta’sir ko‘rsatadi
    
14. 
    Dunyo aholisining asosiy qismi qayerda joylashgan .? J : dengiz va okean sohillariga yaqin masofada
    
15. 
    Nima uchu aholi dunyo okeani atrofida joylashgan .? J : sabab tabiiy sharoitining yashash uchun qulayligi, eng arzon dengiz transportiga yaqin bo‘lganligi, eng yirik dengiz port-shaharlari tarkib topganligi bilan bog‘liq.
    
16. 
    Yer yuzida aholi zich joylashgan to‘rtta yirik hudud shakllangan.bo’lib bular .? J : Janubiy Osiyo, Sharqiy Osiyo, G‘arbiy Yevropa va Shimoliy Amerikaning sharqiy qismi.
    
17. 
    Yer yuzi aholi zich joylashganhududlarning aynan anashu yerlarda tarkib topishining sababi .? J : Buning omillari — tabiiy sharoitning qulayligi, xo‘jalikning yaxshi rivojlanganligi va qadimdan aholi yashab kelayotganligidir.
    
18.