Gеologiya va minerologiya asoslari ” fanidan o’quv- uslubiy majmua bakalavriat yо`nalishlari: barcha ta’lim yо`nalishlari uchun urganch-2012 Mundarija

SHeelit – CaWO₄. SHved ximigi K.V.SHeell nomi bilan atalgan. Tarkibi: SaO – 19,4%, WO₃ – 80,6%, aralashma xolida MoO₃- 10% gacha, CuO – 7% uchraydi. U trigonal singoniyali, tetragonal prizmali, yassi tabletkasimon ko’rinishda bo’ladi. Mahdanlarda noto’g’ri shaklli donalar, bahzan yaxlit massalar xolida topiladi. U rangsiz, sariq, yashil-sariq, qo’ng’ir, kulrang, yog’langandek tuyuladi va olmosdek yaltiraydi. qattiqligi – 4,5, solishtirma og’irligi – 6,2, mo’rt, notekis yuzalar xosil qilib sinadi.
SHeelitning yirik konlari kontakt – metasomatik (skarn) sharoitda paydo bo’ladi. Bunday konlar nordon intruziv (granit, granodiorit) jinslarning karbonatlar bilan tutash joylarda yuzaga keladi. Odatda sheelit – monoklin piroksen (diopsid-gedenbergit qatori), granat va sulg’fid minerallari – xalg’kopirit, pirit, pirrotin, molibdenitlar bilan birga uchratish mumkin. Yirik konlari Sangdon, Koreya, qo’ytosh, Ingichka, Langar - O’zbekiston.
Povelit – SaMoO₄. Tarkibi: SaO – 28%, MoO₃ – 72%. Nomi amerika geologi – Jona Povella (1834-1902) sharafiga qo’yilgan. Uning kristallari mayda tetragonal-dipiramidal, ayrimda yassi tabletkasimon, tuproqsimon – varaqasimon qiyofalarda topiladi. Povelitning rangi och sariq, yashil-sariq, olmosdek yaltiraydi, ulanish tekisligi yo’q, qattiqligi – 3,5, solishtirma og’irligi – 4,5, mo’rt. U HCl va HNO₃ kislotalarida eriydi. Povellit-molibden konlarining oksidlanish zonalarida va bahzan gidrotermal konlarda katta uyumlari aniqlangan. Sanoatbop molibden olishda foydalaniladi.
Vulg’fenit – ‘bMoO₄. Mineral Avtraliya mineralogi Frantsa Vulg’fen (1728-1805) nomi bilan atalgan. Tarkibi: ‘bO – 61,4%, MoO₃ – 38,6%, aralashma xolida CuO, MgO, WO₃, Cr₂O₃ lar aniqlangan. U tetragonal singoniyada kristallanadi, ko’pincha tabletkasimon, bahzan yassi va cho’ziq piramidalarga o’xshab uchraydi. Vulg’fenitning rangi mo’mdek qora, asaldek sariq, qo’ng’ir, qizg’ish tuslarda bo’ladi. Uning qattiqligi – 3, solishtirma og’irligi – 7, olmosdek yaltiraydi, yangi singan joyi – sadafdek.
Vulg’fenit qo’rg’oshin konlarining oksidlanish zonalarida ko’proq uchraydi va odatda galenit, tserussit, vanadinitlar bilan birga topiladi. Katta uyumlari boshqa ikkilamchi minerallar bilan molibden va qo’rg’oshin olishda asosiy manba xisoblanadi.