Gidrotexnika inshootlari

Gidrouzellar va gidrotizimlar haqida umumiy tushunchalar

Birgalikda ishlash sharoitlari va joylashuvi bo'yicha birlashtirilgan bir guruh gidrotexnika inshootlari gidrouzel deb ataladi. Asosiy vazifasi bo'yicha gidrouzellar energetik, suv transporti, suv oluvchi, sugbrishva boshqa gidrouzellarga bo'linadi (1.1 va 1.2-rasmlar). Gidrouzellar ko'pincha majmua tarzda quriladi, vazifasiga ko'ra ular suv oluvchi — energetik, transport — energetik deb ataladi. Sug'orish uchun suv oluvchi Zarafshon daryosidagi «Birinchi may» gidrouzeli bunga misol bo'la oladi.

4. 
   Foydalanish sharoitlari bo‘yicha gidrotexnika inshootlari amaldagi. Q urilish m e’yorlari va qoid alari (Q M Q ) ga k o 'ra : doimiy. ... Joylashuviga ko‘ ra gidrotexnika inshootlari daryolarda, dengizlarda, koilard a, ichki tarmoqlarda, yer ostida joylashgan turlarga bo'linadi. Ichki tarmoqdagi meliorativ inshootlar. rostlovchi. ... Barcha yirik gidrotexnika inshootlarining turi, konstruksiyasi va asosiy o'lchamlari mahalliy sharoitlarga ko'ra belgilanadi. Shuning uchun ular individual loyiha bo'yicha quriladi. ... Tarkibiga ko'ra qumli gruntlar quyidagi turlarga bo'linadi: 1) shag'alli qum (o'lcham lari 2 mm dan yirik zarrachalar massasi bo'yicha 25 % dan ko'p b o 'lsa ); 2) yirik qum (o'lch am lari 0,5 mm dan yirik zarrachalar massasi bo'yicha 50 % dan ko'p bo‘lsa);3) o'rta yiriklikdagi qum.
   

6. Kanallarning vazifasi va ularning tasnifi Kanallarning vazifasi.
Bir joydan ikkinchi joyga suv о‘tkazish vazifasini bajaradigan tо‘g‘ri kesimli ochiq sun’iy о‘zanlarga kanal deb ataladi. Vazifasi bо‘yicha kanallar energetik, kema о‘tkazuvchi, ichimlik suvini о‘tkazuvchi, sug‘orish, zah qochirish, yaylovlarga suv yetkazuvchi, yog‘och oqizuvchi va kompleks vazifalarini bajarishga mо‘ljallangan turlarga bо‘linadi.
7.
Kanallarning ko‘ndalang kesimlari ularning vazifasiga, qurilish usuliga, muhandis-geologik va trassasi bo‘yicha topografik sharoitlariga hamda ishlash rejimi, suv o‘tkazish qobiliyati qoplama bilan qoplanganligiga bog‘lik ravishda qabul qilinadi. Kanalning suv o‘tkazish qobiliyati qabul qilingan xisobiy tezlik asosida qabul qilinadi. Kanalning minimal tezligi loyqa yig‘ilmaslik sharti bo‘yicha qabul qilinadi. Eng katta tezlik qoplamasiz kanallar uchun foydalanish sharoitlaridan kelib chiqqan holda yuvilib ketish tezligidan katta bo‘lib ketmasligi kerak.
8.  Rostlovchi inshootlar quyidagi belgilar: vazifasi bo„yicha va konstruksiyasiga ko„ra tasniflanadi. • Vazifasi bo„yicha ularni uch guruhga bo„lish mumkin: suv sarfini rostlovchi (suv oluvchi va suv tashlovchi. qurilmalar); suv sathini rostlovchi (dimlash yoki to„suvchi va avtomatik suv tashlagichlar); loyqa yuvuvchi. qurilmalar (tezlikni rostlagichlar). Konstruksiyasiga ko„ra ular ochiq, yopiq (quvurli) va diafragmali ko„rinishda bo„ladi. ... • 1) yuqori tutashtiruvchi qism – bo„ylama birlashtiruvchi devorlar va ponurdan tashkil topadi va bu qism inshootni kanal bilan birlashtirish uchun xizmat qiladi. • 2) o„rta qism – inshootning asosiy qismi bo„lib, uning chegarasida beton plita joylashtiriladi.
9. Dimlovchi inshootlarning asosiy vazifasi, bosh kanaldan hisobiy suv sathidan kam miqdorda suv o„tkazilganda, uning tarmoqlariga suv berish uchun zarur bo„lgan suv sathini rostlab turishdan iborat. Masalan, sutka mobaynida sug„orishga bo„lgan iste‟molning kamayishi, tunda sug„orishning chegaralanishi, iste‟molchilarning suvni ishlata olmaslgi tufayli, ularni bir qismiga suv bermaslik (to„xtatib qo„yish) shular jumlasidandir. Suv dimlovchi inshootlar konstruksiyalari jihatdan ochiqrostlagichlarga o„xshash bo„lsada, lekin ular kanalga joylashish vaziyatlari bilan farq qiladi. Ochiq rostlagichlarkatta kanalga nisbatan (300 dan 900 gacha) hosil qilib joylashtirilsa, suv dimlovchi inshootlar esa faqat kanalga ko„ndalang holda joylashtiriladi. Dimlovchi inshootlarning o„qlari kanal o„qlari bilan ustma-ust tushadi. Dimlovchi inshootlar ostonasi sathi kanal tubi sathi bilan teng qilib olinadi. Jadallashgan suv sathlarida inshoot orqali suv zatvor ostidan o„tkaziladi. Bu holda pastki byefda energiya eng yuqori bo„ladi va energiyani so„ndirish sharti asosida energiya so„ndirgichlar tanlanadi.