Глицирризин кислотаси, структураси, ҳисобланган структуралари

6.2. GKMATning tubazid bilan hosil qilgan kompleksini molekulyar 
modellashtirish 
GK yoki GKMAT solyubillash mexanizmini tushuntirilishi har xil ta‘rifga 
ega. Solyubillash jarayoniga xos klatrat komplekslarning modeli bu holatda 
qoniqarsiz hisoblanadi. Yuqorida qayd qilingandek, GKMAT aspirin bilan hosil 

---

115 
qilgan molekulyar kompleksi uchun klatrat modeli (bir necha adabiyot 
manbaalarda keltirilgan) geometrik va energetik nisbatan amalga oshirilishi 
mumkin emas. Biroq, bu kompleks shubhasiz hosil boʻlishi fakt. Molekulyar 
dinamikani jalb etgan holda molekulyar modellashtirish usuli yordamida GKMAT 
va atsetilsalitsilat kislotasi oʻrtasida gidrofob ta‘sirlashuvining modeli asoslangan. 
Bu ta‘sirlashuvlar natijasida GKMAT katta, lekin aniq boʻshliqqa ega boʻlmagan 
molekulasi yonida atsetilsalitsilat kislota birorta tanlangan holga ega emas. Xona 
harorati gaz fazasi sharoitida yoki suvli muhitda ASK molekulasi GKMAT 
molekulasining sirtida ―daydib‖ yurishi 46-rasmda koʻrsatilgan.
GK lipofil sirtida ASK koʻchib yurishiga partner-molekulalarning kam 
ifodalangan elektrostatik ta‘sirlashuvlari sabab boʻlgan. Molekulalarning oʻzaro 
yoʻnalishiga bogʻliq bu ta‘sirlashuvlarning baholanishi 6,0 - 10,0 kkalGʻmolni 
tashkil etadi. Gidrofob ta‘sirlashuvlar 13,0 kkalGʻmolga teng boʻlib, suvli muhitda 
bu ustun turadi.
a
b
c
d
1
3
5
7
11
14
NH
4
+
COO
-
COOH
COOH
46-Rasm. Toʻrtta kislorod atomlar yonida ammoniy ionining joylashishi (Ǻ): 
a) 2,54; b) 2,28; c) 1,96; d) 2,22. 
 
Avval GKMAT yonida tubazidning holati mumkin boʻlgan elektrostatik 
ta‘sirlashuvlarning maksimal miqdori boʻyicha tanlangan edi. Keyinchalik, 
molekulyar dinamika usullari yordamida normal xona harorati (300
0
K) gaz fazasi 
va suvli muhit sharoitiga oʻxshatilgan. Yetarli uzun iteratsion evolyutsiyadan keyin 

---

116 
geometriyasi yana optimallashdi. Tubazidning karbonil bilan ammoniy ioniga, 
gidrazin guruhining NH
+
4
-protoni ikkinchi uron qoldigʻining karboniliga 
ta‘sirlashishi eng qulay orientatsiyasi boʻladi (47-rasm). 
1
4
7
10
11
14
NH
4
ТБ
+
COO
-
COOH
COOH
a
b
c
d
e
f
g
h