Gruppalaw haqqında túsinik hám onıń elementleri

Nátiyjelilik dárejesi boyınsha úsh gruppaǵa:aldınǵı; orta; qalaq.
Úlken- kishiligine qarap:iri; orta; kishi.
Múlkshilik formasına qarap: mámleketlik; jámáátlik; jeke usaǵan
gruppalarǵa bóliw múmkin.
Quramalı hádiyselerdi úyreniwde kombinacion gruppalaw usılı júdá keń
qollanıladı. Gruppalaw usılı járdeminde bir-biri menen baylanıslı bolǵan
tómendegi úsh túrdegi wazıypa sheshiledi:
- hádiyseler social-ekonomikalıq tiplerge ajıratıladı;
- social-ekonomikalıq hádiyseler strukturası úyreniledi
- hádiyseler ortasındaǵı baylanıs anıqlanadı.
Ańlatılıwına qaray gruppalaw belgileri atributiv hám muǵdarlıq belgilerge
bólinedi. Atributiv belgi degende san menen kórsetilmeytuǵın, bir-birinen
mazmunı boyınsha hám sıpatı jaǵınan ayırılǵan belgiler túsiniledi. Adamnıń kásibi,
milleti, ónim túri, miynet haqı forması bul belgige mısal bola aladı.
Alternativ belgi atributiv belginiń bir kórinisi bolıp, eki qarama-qarsı, bir
birin tolıqtırmaytuǵın belgiler bolıp tabıladı. Máselen, maǵlıwmatlı-maǵlıwmatsız,
tájriybeli-tájriybesiz, awa-yaq hám taǵı basqa.
Muǵdarlıq belgi dep san (cifr) menen kórsetiliwshi belgilerge aytıladı.
Máselen, ónim kólemi, studentler sanı, stanoklar sanı hám basqalar tikkeley sanlar
menen kórsetiledi.
Hádiyseler ortasındaǵı óz-ara baylanıs olardıń faktor hám nátiyjelik belgileri
boyınsha gruppalarǵa ajıratıp úyreniledi. Faktor belgi nátiyjege tásir etiwshi belgi
bolıp tabıladı. Nátiyjelik belgi bolsa faktor belgi tásirinde ózgerip turıwshı belgi
bolıp tabıladı. Máselen, miynet ónimdarlıǵı gruppalaw belgisi bolıp, onıń tásiri
astında ónimniń ózine túser bahasınıń ózgeriwi baqlanıp atırǵan bolsa, onda miynet
ónimderlıǵı faktor belgi, ózine túser bahanıń ózgerisi bolsa nátiyjelik belgi bolıp
esaplanadı.
Gózlengen maqset hám wazıypalarǵa qarap hádiyselerdi zárúr hám zárúr
bolmaǵan belgiler boyınsha gruppalaw múmkin.
Zárúr belgiler hádiyseniń mánisin, ózgesheligin kórsetedi. Kárхanalardı
ónim kólemi, óndiris fondları boyınsha gruppalaw zárúr belgi boyınsha
gruppalawǵa mısal bola aladı.
Zárúr bolmaǵan belgiler hádiyseniń tek ǵana sırtqı tárepin sıpatlaydı.
Buǵan karхanalardıń atı, kimge tiyisliligi usaǵan belgiler boyınsha gruppalawlar
mısal bola aladı.