Гулистон давлат университети а. Бурханов, К. Рахматов минтақавий иқтисодиёт

Иқтисодий-географик тадқиқотлар услуби ўз навбатида яна
3 таркибий қисмдан иборат:
- ҳудудий усул (ижтимоий ишлаб чиқаришни жойлаштириш ва риволантириш йўлларини минтақавий даражада ўрганиш);
- тармоқ услуби (тармоқлар иқтисодиётини географик жиҳатдан тадқиқ этиш);
- маҳаллий услуб (ишлаб чиқаришни унинг биринчи бўғини - алоҳида шаҳар, аҳоли пункти даражасида жойлаштириш ва ривожлантиришни ўрганиш).
Картографик услуб. Ушбу услуб ишлаб чиқариш хусусиятларини кўргазмали акс эттириш имконини беради.
Иқтисодий ва математик моделлаштириш усули (минтақавий иқтисодиётнинг ҳудудий нисбатларини моделлаштириш, минтақавий иқтисодиёт тармоқлари бўйича моделлаштириш, минтақавий иқтисодий комплексларни шакллантириш моделлари). Замонавий электрон воситалардан фойдаланган ҳолда, ушбу услуб меҳнат ва вақтнинг кам миқдорини сарфлаб, катта ва хилма-хил статистик материалларни, ҳудуднинг ижтимоий-иқтисодий комплекси даражасини, тузилишини, хусусиятларини тавсифловчи турли бошланғич маълумотларни қайта ишлашга имкон беради.
Бундан ташқари, минтақавий тадқиқотлар учун белгиланган мақсадларга мувофиқ оптимал ечимларни, оптимал вариантларни, моделларни танлаш имконини беради. Ушбу усул билан (тизимлаштириш услуби билан бир қаторда) кўп ўлчовли статистик таҳлил усуллари ҳам бевосита боғлиқдир. Кўп ўлчовли маълумотларни таҳлил қилишнинг умумий усулларидан бири кластерларни таҳлил қилишдир.
Бу махфий (махфий) ўзгарувчан (факторлар) кичик сонга ва объектлар таснифида ушбу омиллар бўйича ўтишдан иборат.
Минтақавий тадқиқотлар учун ишлатиладиган статистик моделларнинг биринчи турларидан бири «иқтисодий база» деб номланган модел эди.
У 30-йилларда олим Г. Хойтом (АҚШ) томонидан тузилган ва 40 йил давомида 100 дан ортиқ АҚШ минтақавий тадқиқотлари учун ишлатилган.
Иқтисодий базанинг моделлари назарий асослаш ва ривожланиш нуқтаи назаридан жуда содда. Уларни қуриш учун иккита давр учун фақат иқтисодий фаолият кўрсаткичлари (асосан бандлик кўрсаткичлари) талаб қилинади. Иқтисодий базани таҳлил қилиш минтақавий иқтисодий ўсишни прогноз қилишнинг тезлаштирилган усули, ўсишнинг соддалаштирилган назариясини қўллаган ҳолда ахборотга бўлган эҳтиёж минималлаштиради.
Олинган натижалар фақат асосий ва хизмат кўрсатиш секторларининг ривожланишини прогноз қилиш учун қисқартирилди.
Минтақавий иқтисодиётда математик усулларни қўллаш билан боғлиқ илмий йўналиш, яъни. минтақавий моделлаш регионометрик деб номланади. Математик усуллар орасида қуйидагилар мавжуд.