Guliston davlat universiteti "iqtisodiyot" kafedrasi "iqtisodiyot nazariyasi" fanidan

Xalqaro kredit. Bu kreditlarni paydo boʻlishiga

30

obyektiv asos bo'lib xo`jalik hayotining baynalminallashuvi

va xalqaro davlat shakllarining vujudga kelishi sabab bo`ldi.

Xalqaro kredit — bu ssuda kapitalini xalqaro iqtisodiy muno-nsabatlardagi harakatidir. Bunda bir davlat.

tomonidan ularning banklari, yuridik shaxslari tomonidan boshqa davlat hukumatiga, banklariga yoki boshqa yuridik shaxslariga muddatli hamda toʻlovlilik asosida beriladigan kreditlar tushiniladi.

Kredit quyidagi belgilari bilan ajralib turadi;

— kreditorlar va qarz oluvchilar boʻlib xususiy yuridik shaxslar (banklar, kompaniyalar va firmalar), davlat tashkilotlari va xalqaro valuta krediti institutlari boʻlishi mumkin;

— qarz mablag'lari qarz oluvchi mamlakatda foiz keltiruvchi kapitalsifatida ishlatiladi;

— ssuda foizi manbasi bo`lib qarzdor-mamlakatdagi yollanma ishchilar mehnati hisoblanadi.

Xalqaro kredit ichki kredit bilan uzviy aloqalar bo`ladi va qiymat shakllarini almashinish jarayonidagi kapital harakatining barcha bosqichlarida ishtirok etadi. Xalqaro kredit xalqaro iqtisodiy munosabatlar muhitida ssudakapitalining harakatidan kelib chiqqan holda oʻziga xos funksiyalarnibajaradi;

— kengaytirilgan takror ishlar chiqarishni ta'minlash maqsadida mamlakatlar orasida kapitalni qayta taqsimlaydi;

— turli valutalarga asoslangan naqd pulsiz toʻlovlarni

31

rivojlantirish orqali xalqaro hisob-kitoblar muhitidamuomala xarajatlarini tejaydi.

Kapitalning markazlashuvi va jamg'arilishini kuchayishiga xizmat qiladi.

Xalqaro xususiy va firma kreditlari xalqaro iqtisodiy munosabatlardagi tijorat krediilarining bir koʻrinishi bo`lib bir mamlakat firmasi tomonidan ikkinchi mamlakat firmasiga tovarlarni kechiktirib to'lash huquqini beradi. Bunday kredit o'tkazuvchan veksel (tratta) bilan hujjatlashtiriladi. Firma kreditlari ochiq raqam orqali ham hisob- kitob qilinishi mumkin. Bugungi kundagi firma kreditlari zamonaviy shakli eksportyorlardan importyorlariga beriladigan kredit shakli hisoblanadi.

Firma kreditlarining foiz stavkalari bozor stavkalariga nisbatan past bo`ladi, «kunki eksportni kreditlash tizimi davlat tomonidan subsidiya qilinadi.

Xalqaro bank krediti — bir mamlakat tomonidan boshqa bir mamlakatga (davlatga, yuridik va jismoniy shaxslarga) qisqa va oʻrta uzoq muddatga vaqtinchalik foydalanishga beriladigan kredit shaklidir. Bank kreditlar qarz oluvchilar tomonidan xohlagan maqsadlariga ishla- tilishi mumkin. Bugungi kunda xalqaro bank kreditining ko'rinishlaridan biri bu eksport bank kreditidir. Bundan tashqari, xalqaro kreditlarning xalqaro davlat krediti koʻp tarmoqli xalqaro zayom va kreditlar, yevro kreditlar, yevro bozorlar va xalqaro moliya kredit institutlarining turli kreditlari mavjuddir.

32