Guliston davlat universiteti o. Murodqulov. L. Dehqonova

Kerakli adabiyotlar: 

1.Abdusamatov M. Fors tili. T. «O’qituvchi». 77-80,85-86 betlar. 

2.Xalilov L. Fors tili. 1992 y T. «O’qituvchi»51-58 betlar. 

3.Dehqonova L. Fors tilida mustaqil ish matnlari. GulDu 2004 yil.                                     

                                     5--Amaliy mashg’ulot.  

                                     

                                   Otlarda son kategoriyasi. 

Darsning maqsadi. Talabalarda otning ko’pligi haqida tushuncha hosil qilish  

Identiv o’quv maqsadlari. 

1.  Otlarda birlik va ko’plik formasi mavjudligini biladi. 

2.   ﺎﻫ –ho  qo’shimchasi orqali jonsiz predmetlardan ko’plik yasalishini izohlay oladi. 

3.    نﺁ– on qo’shimchasi  asosan jonli predmetlardan ko’plik yasalishni sharhlab beradi. 

                                             Ishni bajarish tartibi. 

1.  Otlarning ko’plik shaklini yasalishini tushuntirib berish. 

---

 

31 

2.   Fors tilida ko’plik otlarni birlik shakliga    ﺁ

 

ن –  -on       ﺎﻫ  -ho qo’shimchalarini 

qo’shish orqali hosil bo’ladi . 

Bunda        ﺎﻫ   -ho qo’shimchasi odatda  jonsiz  predmetlarni bildiruvchi otlarga,     

      نﺁ

  – -on esa kishilarning nomini bildiruvchi otlarga qo’shiladi.  

Masalan: 

     نﺁ-on qo’shimchasi bilan: 

Korgar-ishchi -          ﺮﮔﺮﺎﮐ         korgaron-ishchilar-    نﺍﺮﮔﺮﺎﮐ 

shogerd-o’quvchi-        ﺪﺮﮔﺎﺷ           shogerdon-o’quvchilar-      نﺍﺪﺮﮔﺎﺷ       

    ﺎﻫ-ho qo’shimchasi bilan: 

ketob – kitob -        

ﺎﺗﮐ

 

ﺐ

          ketobho – kitoblar       ﻫ

ﺎ   ﺎﺗﮐ

 

ﺐ

 

shahr – shahar-        ﺮﻬﺷ            shahrho –shaharlar-       ﺎﻫ ﺮﻬﺷ 

 -- on ko’plik qo’shimchasi juftlikni anglatuvchi inson a’zosining nomlariga ham     

qo’shilishi mumkin. 

                  ﻡﺷﭽ - cheshm – ko’z           cheshmon- ko’zlar -     

ﭽ

نﺎﻣﺷ  

                    ﺐﻟ - lab – lab             labon - lablar  -   

ﻟ

ﺎﺒ

 

ن  

Hozirgi fors tilida نﺁ–on qo’shimchasi o’rnida ﺎﻫ–ho ko’plik qo’shimchasi ko’proq 

ishlatilmokda,  ﺎﻫ-ho ko’plik qo’shimchasi نﺁ -on qo’shimchasi bilan bir qatorda jonli 

predmetlarga ham qo’shilib,ulardan ko’plik yasamoqda. 

Do’xtaron -duxtarho – qizlar  -ﺎﻫﺮﺘﺧﺪ     -   نﺍ ﺮﺘﺧﺪ    mardho-kishilar-   ﺎﻫﺪﺮﻣ                

  ﺁ

 

ﻦ –on ko’plik qo’shimchasining imlosini o’rgatish. 

2.1. Birlik formadagi so’z  o, u, i, cho’ziq unlilardan biri bilan tugagan bo’lsa ,son qo’shimchasi 

–on oldidan –y orttirilib   -yon shaklida yoziladi.Masalan: 

  doneshju – talaba - ﻭﺠﺷﻧﺍﺪ     doneshjuyon – talabalar -     ﺎﻴﻭﺠﺷﻧﺍﺪ

 

ﻦ

 

2.2.Birlik formadagi so’z –e qisqa unlisi bilan tugagan bo’lsa, son qo’shimchasi oldidan bir g   

orttirilib gon shaklida o’qiladi.Yozuvda –e tushib qoladi. Masalan. 

       Bache – bola  -  ﻪﭽﺒ              bachegon – bolalar -          ﺎﮕﭼﺒ

 

ﻦ

 

    Navisande –yozuvchi -   ﻩﺪﻧﺴﻴﻮﻧ

 

       navisandegon – yozuvchilar -   ﺎﮔﺪﻧﺳﻴﻭﻧ

 

ﻦ

      

2.3.  U tovushi bilan tugagan ba’zi so’zlarga    -on ko’plik qo’shimchasi qo’shilganda u tovush u-

v kabi talaffuz qilinadi. 

     abru – qosh -     ﻮﺮﺒﺍ           abruvon – qoshlar  -    نﻭﺮﺒﺍ 

     Bonu –honim-      ﻮﻧﺎﺒ                   bonuvon  - honimlar -      ﺍﻭﻧﺎﺒ

 

ن

    

 

Talabalar uchun topshiriqlar. 

1).Quyidagi so’zlardan ko’plik yasang.  

ruznome –ro’znoma-        ﻪﻣﺎﻧزﻮﺮ 

sandali – stul-             ﻰﻠﺪﻧﺼ 

taxte – doska-                ﻪﺘﺧﺘ 

sarvat – boylik -          ﺕﻮﺮﺜ 

do’xtar – qiz  -               ﺮﺘﺧﺪ     

pesar – o’g’il bola -           ﺮﺴﭙ 

kas – kishi -                   ﺱﻜ 

dehqon – dehqon -            ﺎﻗﻫﺪ

 

ن

 

2).Berilgan so’z birikmalari yordamida jumlalar tuzing. 

   sarvathoye –keshvare mo  - mamlakatimiz boyliklari. 

   cheshmone do’xtar – qizning ko’zlari 

   shahrho-ye mo – shaharlarimiz 

   abruvone siyoh – qora qoshlar   

3).Quyidagi so’z birikmalarini fors tiliga tarjima qiling. 

     Sinfimiz qizlari,  buyuk yozuvchilar,  mamlakatimiz dehqonlari, xalk boyligi,honimlar va 

janoblar, birinchi kurs talabalari, buyuk donishmandlar. 

4) . Lug’at ustida ishlash. 

      manzel –uy-                ﻝﺰﻧﻤ 

---

 

32 

      dur – uzoq-                 

ﺪ

 

ﺭﻮ  

      nazdik – yaqin-            

ﺪﺰﻧ

 

ﮏﻴ

  

      holo – hozir-                ﺎﺤ

 

ﺎﻟ  

     chando’m – nechanchi-          ﻡﺪﻧﭽ     

     salomat boshid – salomat bo’ling-     ﺪﻴﺷﺎﺒ  ﺖﻤﺎﻟﺴ 

     lo’tfe sho’mo ziyod– iltifotingiz uchun rahmat -     ﺎﻴﺰ

 

ﺪ

    ﺎﻤﺷ  ﻒﻂﻠ           

     az diydore sho’mo- sizni ko’rganimdan-                   ﺎﻤﺷ     ﺮﺍﺪﻴﺪ   ﺰﺍ