Guliston davlat universiteti pedagogika fakulteti pedagogika- psixologiya

V.S.Merlin
ularning 
mazmunida ikki komponentini ajaratadi:
13-jadval  
1 
emotsional 
kognitiv 
borliq muhitning turli tomonlarini shaxs qanday emotsional his 
qilishi va o`zida shu olamning emotsional manzarasini 
yaratishi 
2 
motivatsion
irodaviy 
ma’lum harakatlar va xulqni amalga oshirishga undovchi 
kuchlar 
 Shu nuqtai nazardan qaraganda ham, 
xarakter 
- shaxsning - “tanasi”, borligi, 
konstitutsiyasidir.
Xarakterning boshqa individual psixologik xususiyatlardan farqi shuki, bu 
xususiyatlar ancha o`zgaruvchan va dinamik, orttirilgandir. SHuning uchun ham 
maktabdagi ta’limdan oliy o’quv yurtidagi ta’limga o’tish faktining o’zi ham 
o`spirinda ma’lum va muhim o`zgarishlarni keltirib chiqaradi.
Psixologiya fanining metodologiyasini yaratgan mashxur psixolog olimi 
S.L. 
Rubinshteyn
shaxsning o`ziga xosligi va xarakterologik tizimda uchta asosiy 
tuzilmalarni ajratgan:
14-jadval  
1. munosabatlar 
va yo`nalish 
shaxsdagi asosiy ko`rinishlar sifatida - bu shaxsning 
hayotdan nimani kutishi va nimani xohlashi 
2.
qobiliyatlar 
shu tilak - istaqlarni amalga oshirish imkoniyati sifatida - bu 
odamning nimalarga qodir ekanligi 
3.
xarakter 
imkoniyatlardan g`oydalanish, ularni kengaytirishga 
qaratilgan turg`un, barqaror tendensiyalar, ya’ni bu odamning 
kim ekanligi 
Xarakter - ko‘p jixatdan o‘z-o‘zini tarbiyalash natijasidir. Xarakterda 
kishining odatlari jamlanadi. Xarakter odamlar faoliyatida namoyon bo‘ladi, shu 
bilan birga, u shu faoliyatda shakllanadi ham. Mehnat va o‘qish to‘g‘risida 
gapirmagan taqdirda ham kundalik turmush, oiladagi hayot sharoitlari insoniy 
83
David G. Mayers Psychology,© 2010 by Worth Publishers 233-b.

---

152
xarakterlar maktabidir. Pedagoglar, psixologlar va ota-onalar oldida muntazam 
ravishda mas’uliyatli vazifa: bolalar xarakterida sezila boshlagan o‘zgarishlarni 
o‘z vaqtida sezish va ularni inobatga olgan holda xulq-atvor va tarbiya sohasida 
o‘z yo‘lini amalga oshirish vazifasi turadi.
84
O‘smirlik davrida xarakter 
aksentuatsiyasi xususiyatlari ayniqsa kuchayib, tashqi tomondan psixopatiyani 
eslatadi.