Guliston davlat universiteti sattarov karim qarshievich tuxtamisheva gulnoza qarshibaevna

Asbob va uskunalar: Taqsimlovchi doimiy magnit,texnik taroz, o`lchov 
setkasi; lupa;donlardan namunalari. 
Asosiy tushuncha 
Qabul qilishda, saqlashda, uzatishda donlar sifatining organoleptik 
belgilari, xidi va boshqa ko`rsatkichlari ularning tozalik xolatini belgilaydi. O`z 
navbatida donlarning tozalik xolati ularning defektlik darajasi bilan 
chambarchas bog`liqdir. 
Donlarning to`rtta defektlik darajasi mavjud
. 
B i r i n c h i
defektlik darajasi solod (maysa) xidi bilan baxolanadi. 
Tinch xolatdan chiqqan donlarda kuchli fiziologik va mikrobiologik jarayonlar 
kechadi, natijada yetarli ishlov berilmasa, ular saqlashga chidamsiz, biroq oziq-
ovqat maxsuloti sifatida ishlatishga yaroqli bo`ladi. 
I k k i n ch i
defektlik darajasi don turkumining mog`orli dimiqqan xidi 
bilan baholanadi. Xidning jadallashuvi esa ularga mog`orli zamburug`larning 
ta`sir darajasi bilan aniqlanadi. Donlarning mag`zi va kurtaklari mog`orli 
zamburug`lar bilan zararlangan bo`lmasa, ularga yetarli ishlov berish natijasida 
oziq-ovqat maqsadida ishlatish uchun yaroqli xolatga keltirish mumkin. 
U ch i n ch i
defektlik darajasi chirigan-dimiqqan hid bilan baholanadi. 
Chuqurlashib boruvchi jarayonlar

zamburug`lar ta`siri ostida oqsil va 

yog`larning parch lanishi yoki bakteriozlarning kuchli rivojlanishi oqibatida 
yuzaga keladi. 
T o ` r t i n c h i
defektlik darajasi o`z-o`zidan qizishning rivojlanishi 
oqibatida qobikning qo`ngir-qora ranggacha o`zgarishi bilan faxrlanadi. Bunday 
donlar faqat texnik maqsadlarda qo`llaniladi. 
Ishlash tartibi: 
Arbitrajli baholash jarayonida, shuningdek donlarning defektlik 
darajasini xarakterlash uchun organoleptik anliqiklar shubha tug`dirsa, 
quyidagi qo`shimcha ko`rsatkichlar e`tiborga olinadi:
birinchi defektlik darajasida ammiakning miqdori 5 dan 15 mg % 
gacha bo`ladi; solod xidli donlar tarkibida unib chiqqan donlar miqdori 

---

60 
3% gacha mavjud bo`lsa, bu hidni shamollatish va quritish yo`li bilan 
yo`qotib bo`lmaydi. Agar unib chiqqan donlar miqdori 3% dan yuqori 
bo`lsa, ammiakning miqdori 22 mg % gacha ruxsat beriladi;
ikkinchi defektlik darajasida ammiakning miqdori 15 dan — 40 mg % 
gacha bo`ladi; tarkibidagi unib chiqqan donlar miqdori 3 % gacha bo`lib, 
don mog`orli dimiqqan xidga ega bo`ladi. Agar unib chiqqan donlar 
miqdori 3% dan oshsa, ammiakning miqdori 22 dan 40 mg % gacha 
bo`ladi; 
uchinchi defektlik darajasida ammiakning miqdori 40 dan 100 mg % 
gacha bo`lib, donlar chirigan-dimiqqan hidga ega bo`ladi; 
to`rtinchi defektlik darajasida ammiakning miqdori 40 dan yuqori va 
100 mg % gacha bo`ladi; donlar chirigan hidni namoyon qilib, qobik va 
mag`izlar qorayadi.