Guliston davlat universiteti xidiraliev k. E. Aholi geografiyasi va demografiya asoslari

 
1-jadval. Er shari aholisining o’sishi 
Yilnoma
Davr 
Davrning 
davom 
etishi 
Davr 
boshida 
aholi soni 
(mln kishi) 
Aholi soni 
o‘rtacha yillik 
o‘sishi foizda 
Eramizdan 
7000 yil
avval 
Neolit 
5000 
10 
- 
Antik davr 
7000 
50 
0,03 
(yangi era) Yangi eraning boshlanishi 
o‘rta 
asrlarni 
dastlabki 
yillari 
2000 
230 
0,1 
1000 yil 
O‘rta asrlar 
1000 
305 
0,02 
1500 yil 
O‘rta asrning yakuniy davri 
500 
440 
0,1 
1650 yil 
Yangi 
zamonning 
boshlanishi 
150 
550 
0,3 
1800 yil 
Yangi zamon 
150 
952 
0,5 
1900 yil 
Yangi zamon yakuniy davri 
100 
1656 
0,8 
1950 yil 
Eng yangi zamon 
50 
2527 
1,0 
1980 yil 
Yaqin o‘tgan davr 
30 
4430 
1,9 
2010 yil 
Hozirgi davr 
30 
6674 
1,1 
Agar dastlabki 500 yilda (1000-1500 yillar) er yuzi aholisi 135 millionga 
ko‘paygan bo‘lsa, 1500-1750 yillarda yoki 250 yilda esa bu ko‘rsatkich 288 millionni 
tashkil qildi, ya‘ni aholining o‘sishi 2 marta tezlashdi. 18 asrning ikkinchi yarmidan 
boshlab aholining o‘sishi yanada tezlashdi. 20 asrdan er shari aholisi taxminan har 
yili 1 foizga ko‘paya boshladi. 

---

40 
Aholi soni va tarkibi, uning bajaradigan vazifalari bilan bog‘liq holda 
baholanadi. Aholi avvalambor o‘zidan ko‘payadigan, o‘zini takror barpo qiladigan-
biosotsial organizmdir.
Aholi shu bilan birga jamiyatning asosiy ishlab chiqaruvchi kuchi va 
iste‘molchisidir. Ana shu nuqtai nazardan aholi soni, tarkibi, o‘sish sur‘atlari, 
joylashishiga xos xususiyatlarni tahlil qilish alohida ahamiyat kasb etadi. 
Insoniyat tarixining katta davri davomida ya‘ni neolit davridan boshlab aholi 
soni va tarkibi an‘anaviy deb ataluvchi tip ta‘sirida takror barpo etilgan. Unda har 
1000 kishiga nisbatan tug‘ilganlar soni 40-45 ni tashkil etgan. Er shari aholisining 
dinamikasi to‘g‘risida ma‘lumotlar quyidagi 1-2-jadvallarda keltirilgan.