Guruh talabasi Abdumansurova Gulchiroyning Biologik kimyo va molekulyar biologiya fanidan

2.3.2. Me’daosti bezidan ishlab chiqarilgan gormonlar ahamiyati
Me'da osti bezining tashqi sekretsiyasida 24 soatda 1200-2200 ml pankreatik shira ishlab chiqariladi, uning solishtirma og‘irligi 1015 va ishkoriy reaksiyali (rN 8,5- 8,8). Me'da osti bezida quyidagi fermentlar bor: oqsillarni parchalaydigan proteazalar (tripsinogen, peptidaza, kollagenaza, ribodezoksiribonukleaza); 2 ta aktiv amilaza (alfa, betta), bular uglevodlar, lipazani parchalaydi, yog‘larni yog‘ kislotalar glitseringacha parchalaydi. Lipaza ta'sirini o‘t suyuqligi kuchaytiradi.
Tripsinogen bez yo‘llarida aktivmas, biroq o‘n ikki barmoq ichakka tushgandan keyin birdaniga enterokinaza bilan aktivlanadi, u tripsinogenni tripsinga aylantiradi. Tripsin oqsil me'da shirasi ta'siriga uchragandan keyin (xlorid kislota va pepsin) oksillarni polipeptidlar va aminokislotalargacha parchalaydi.
Sekretsiya neyrogumoral yo‘l bilan: parasimpatik nervlar va ovqat luqmasi bilan uchrashganda o‘n ikki barmoq ichak shiliq pardasidan ajralib chiqadigan sekretin gormoni bilan idora qilinadi.
Me'da osti bezining ichki sekretor funksiyasi Langergans orolchalari ishlab chiqaradigan gormonlar xisobiga ruyobga chiqadi. Gipoglikemik gormon - insulin ishlab chiqaradigan V-xujayralar eng katta axamiyatga ega (insulin yetishmasligi qandli diabet rivojlanishiga olib keladi). Bundan tashqari, me'da osti bezi yana 2 ta gormon ishlab chiqaradi: jigarda yog‘ almashinuviga ta'sir qiladigan va jigarni yog‘li aynishdan saqlaydigan lipokain va o‘n ikki barmoq ichakda aktivlanadigan, gipotonik (tomir kengaytiruvchi) ta'siri bo‘lgan kallikrein (padutin) - xujayralar funksiyasi aniqlanmagan, bu faol bo‘lmagan, aynigan epiteliy bo‘lishi mumkin.
Oshqozon osti bezi - bu tanadagi ovqat hazm qilish funktsiyasidan mas'ul bo'lgan uchta asosiy gormon va kamida beshta boshqa ferment birikmalarini chiqaradigan murakkab endokrin organ.
Strukturaviy tarzda, oshqozon osti bezi bezning ekzokrin qismidan va Langerhans orollari ko'rinishida - endokrin qismdan iborat.
Langerhans orollari bir necha turdagi hujayralardan iborat.
Ushbu sub'ektlar tarkibida quyidagilar mavjud:
alfa hujayralari - glyukagon gormoni ishlab chiqaradi;
beta hujayralar - insulin sekretsiyasi uchun javobgardir;
Delta hujayralari - somatostatin ishlab chiqaradi.
Insulin va glyukagon organizmdagi qand miqdorini aniqlaydigan antagonist gormonlardir. Me'da osti bezining endokrin funktsiyasi oshqozon osti bezidan ta'sirlangan asosiy substrat bo'lgan glyukoza bilan tartibga solinadi. Qondagi glyukoza darajasining oshishi insulinni qonga tushishiga yordam beradi, agar qand miqdori pasaysa, insulin kontsentratsiyasi pasayadi va glyukagon faoliyati vaqti keladi.
O'zining tabiati bilan, insulin protein hujayralari tarkibiga kiradi, u hujayradagi glyukoza o'tkazuvchisi bo'lib, hujayrali retseptorlari bilan o'zaro ta'sir qiluvchi bu gormon hujayraga yuqori tezlikda kirishga imkon beradi. Glyukoza hujayraning plazma bo'shlig'iga oqishi insulin ta'sirisiz mumkin, masalan, faol transport yordamida, ammo bu jarayon ancha uzoq davom etadi va qon oqimiga kiradigan shakar qon tomirlarini yo'q qila boshlaydi.