H. I. Shukurov, S. Q. Qanoatov jamoada hamshiralik ishi tibbiyot kollejlari uchun darslik Qayta ishlangan uchinchi nashr toshkent «Iqtisod-moliya»
Bolalar va o‘smirlarning oziq-ovqatlarga bo‘lgan ehtiyoji
Download 485.49 Kb.
|
Hamshiralik ishi-www.hozir.org
Bolalar va o‘smirlarning oziq-ovqatlarga bo‘lgan ehtiyoji
Bolalar ovqatlanishning asosiy gigiyenik talablarni qondirish lozim, shundagina ular yaxshi o‘sadi va turli kasalliklardan saqlanadi. Ovqat organizmini zarur bo‘lgan oziq moddalar bilan ta’minlashi zarur. Zarur oziq moddalar tarkibiga oqsil, yog‘, karbon suv, vitaminlar, mineral moddalar va suv kiradi. Ovqat o‘z vaqtiga qarab kunda rejasi bilan ise’mol qilinishi kerak. Yeyilgan ovqat organizm uchun zaruz bo‘lgan kuch – energiyani qondirilishi zarur. Ovqat ratsioni to‘la balanslangan bo‘lishi va bola uni oson hazm qila olishi zarur. 225
o‘zgaradi (og‘iz suti, ko‘krak bilan emizish, qo‘shimcha ovqat berish, asta-sekin aralash ovqatlantirishga o‘tish). Ayniqsa, bu qoidaga bolaning maktabgacha va maktabdagi davrlarda e’tibor berish muhim ahamiyatga ega. Nozik va sog‘ligida o‘zgarishlar bo‘lgan bolalarni yakka tartibda ovqatlantirish zarur. Shuningdek, yakka tartibda ovqatlantirish sport bilan shug‘llantirayotgan bolalar va o‘smirlar uchun ham muhim ahamiyat kasb etadi. O‘tkazilgan natijasi oqsil, vitamin, karbon suvlar, yog‘ va mineral moddalar almashuvi turli yoshdagi bolalar organizmi saflanganenergiyaniqoplashuchunzarurliginiko‘rsatadi.Bu esa o‘z o‘rnida ovqatlanishni tashkil etish asos bo‘lib xizmat qiladi. Yuqorida qayd qilinganlarga ko‘ra, mahsulotlarni quyidagi gigiyena talablariga javob berishi kerak: 1. Ovqat mahsulotlarini o‘z tarkibida yetarli darajada organizm uchun kerakli bo‘lgan oqsillar, yog‘lar uglevodlar, mineral moddalarini, vitaminlarni optimal miqdorda saqlash kerak. 2. Ovqatning turli xil bo‘lishi va o‘simlik masalliqlari, sut, sut mahsulotlariga, go‘sht, baliq, tuxum, non, turli yormalar, mevalar, sabzavot mahsulotlari va boshqalar kiradi. 3. Ovqat mahsulotlarini sifatli bo‘lishi va tarkibida kassallik chiqaruvchi mikroblar bo‘lmasligi kerak. 4. Ovqat mahsulotlarining hajmi va kaloriyasi jihatidan organizimning ovqatga bo‘lgan ehtiyojini to‘la qondiriladigan va to‘yimli bo‘lishi kerak. 5. Iste’mol qilinadigan ovqat kun davomida to‘g‘ri taminlanishi kerak. Ovqatni ma’lum bir vaqtda iste’mol qilishni tashkil qilish lozim. Ovqatlanishda gigiyenik talabgalarga rioya qilishni talab etiladi. 226
ta’sir etuvchi omillar. Buyuk Britanyada 5 yoshdan oshgan o‘limiga asosan baxtsiz hodisalar sabab boladi, uning uchdan ikki qismi yo‘l transport halokatlar tashkil etadi. Bolalar hayotiga tahdid soladigan xavflarshubilanchegaralanibqolmaydi.Jamoatsog‘liqning saqlash maktab yoshidagi bolalar xususidagi siyosatining asosiy maqsadi sog‘lom hayot faoliyatini ta’minlaydigan xulq-atvor ko‘nikmalari va odatlarini tarbiyalash hisoblanadi. Sog‘liqni muhofaza qilishda maktab dasturi. 1. Maktabda sog‘lom muhit qaror topganligi. 2. Sog‘liqning o‘qitish dasturida fan sifatida o‘qitilishi. 3. Maktabda tibbiy kuzatuv. 4. Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlari. 5. Rivojlanishda chetlanishlar va nuqsonlar bo‘lgan bolalarni odatdagi maktab dasturi doirasida o‘qitish. 6. O‘qituvchi xodimlarni sanitariya-gigiyena maorifiga o‘qitish va nazorat qilish. 7. Ovqatlanish, oziq-ovqatdan ro‘y beradigan buzilishlar. 8. Oilaviy hayot va jinsiy tarbiya darslari, onalikka, otalikka tayyorgarlik, kontrasepsiya 9.TanosilkasalliklargaSPIDprofilaktikasi. 10. Tajavuzkorlik va jinsiy zo‘ravonlik: oldini olish va tegishli idoralarga xabar berish. 11. Xavfsiz xulq-atvor ko‘nikmalari: yong‘inlarning oldini olish, yo‘lovchilar, transport vositalarining haydovchilari va passajirlarning shikastlanishi, ochiq suv havzalarida cho‘milishda xavsizlik. 12.Zaharlovchimoddalarbilantasodifiyduchkelganda ehtiyotkorlik,chekishningxavfinitushinibyetish. 13. Shaxsiy gigiyena va sport. 227
massaj qilish, sun’iy nafas oldirish 15. Kotagioz kasalliklar tarqalishini nazorat qilish. 16. Ruhiy va emotsional so‘g‘liq o‘z joniga qasd qilish va zo‘ravonlikni oldini olish. 17. Jamoa sog‘lig‘i. Maktablardagi salomatlik dasturlari tevarak-atrofning xavfsiz va sog‘lomligini, jumladan, sanitariya sharoitlari, zo‘ravonlik yo‘qligi, harorat rejimini saqlash, o‘qish va dam olish uchun sport inshootlarini yaratishni kafolatlashi kerak. Maktab oshxonalari o‘quvchilarni yaxshi ovqat bilan ta`minlaydi. Tibbiy nazorat maktabga o‘qishga kirishda hamda yuqori sinflardaummunizatsiyanitegishlichafaollashtiradigato‘liq immunizatsiya yo‘li bilan su’niy immunitetni qo‘llab-quvvtlashni o‘z ichiga oladi. Maktab yoshidagi bolalarga sog‘lom rivojlanishi uchun jismoniy faollik zarur, shuning uchun jismoniy tarbiya mashqlari umumiy maktab ta’limi dasturining bir qismi bo‘lib qolishi kerak. Salomatlik muommolariga aloqador bo‘lgan o‘quv fanlarining potensialidan jamoat sog‘liqni saqlash tizimi foydalanishi kerak. Uning tavsiyalariga ko‘ra sog‘liqni mustahkamlash mavzulari o‘qituvchilarni tayyorlash dasturlariga ham maktabda o‘qitish dasturlariga ham kiritilishi kerak. O‘qitishning dastlabki yillarda uning o‘rganish doirasiga; xavfsizlik (yong‘inlar va ko‘cha harakati), og‘iz bo‘shlig‘ini sanatsiya qilish (tishlarni yuvish va chayish), so‘g‘lom ovqatlanish odatlari, gigiyena, odam hayot faoliyati va sog‘lom turmish tarsi (uyqu jismoniy mashqlar) kiritilishi mumkin. Bolaga nisbatan zo‘ravonlik o‘tkazish, rivojlanish nuqsonlari va narkotiklar iste’moli qo‘shimcha o‘rganilishi mumkin. Boshlang‘ich va o‘rta maktabning ta’lim dasturlarida individual xulq-atvor, jumladan oiladagi 228
onalarning burchlari,kontraseptiv vositalar, tanosil kasalliklar va SPIDprofilaktikasigae’tiborberiladi,buyoshguruhidabaxtsiz hodisalarningprofilaktikasihammuhimdir.Velosopidyoki motosikl haydashda foydalanish, hatto unchalik og‘ir bo‘lmagan shikastlanishlarda aksariyat o‘lim bilan tugaydigan kalla suyagi miya shikastlarining darajasi nechog‘lik pasaytirishni o‘rganish bilan bo‘gliq bo‘lishi; Download 485.49 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling