H. I. Shukurov, S. Q. Qanoatov jamoada hamshiralik ishi tibbiyot kollejlari uchun darslik Qayta ishlangan uchinchi nashr toshkent «Iqtisod-moliya»

Bemor bilan kontakta bo‘lgan shaxslarni
tekshirish va kuzatish
Kontaktda (aloqada) bo‘lgan shaxslar ustidan jamoa
hamshirasi tibbiy nazorat o‘rnatib, 2 oyda bir marta hayotiy
muhim ko‘rsatkichlarini o‘lchab tekshirib turadi. Epidemiya
avj olgan paytda jamoa hamshiralari hovlima-hovli yurib,
isitma va diareya kuzatilgan kishilarni aniqlaydi. Shaharlarda
xonadonlarga borib nazorat ishlarini amalga oshiradi, Bemor

---

189
bilan aloqada bo‘lgan shaxslarda bakteriya bor-yo‘qligini

aniqlash maqsadida ular ajralmasini bakteriologik tekshirishdan
o‘tkazadi. Isitma qilgan va diareya belgilari bor bemorlar tashxis
aniqlanmagan bo‘lsa, 5 kunda ham harorati tushmasa, ich
terlama kasalligiga tekshiradi.
Asoratlarini oldini olish. Ichakdan qon ketish asorati
bo‘lganda bemor tinch yotishi kerak. U kam suyuqlik ichishi,
chalqancha yotishi, harakat qilmasligi, ovqat yemasligi lozim.
qorin bo‘shlig‘iga bosim ko‘rsatmasligi uchun biroz osilgan
holatda muzli xaltacha qo‘yish kerak. Ichak perforatsiyasi
bo‘lgan­holatlarda­tezkor­jarrohlik­ishlarini­оlib­borish­talab­
qilinadi. Klinik kechishidan kelib chiqib bemorga yotish tartibi
belgilanadi. Gipostatik holatlar kelib chiqmasligi uchun og‘ir
bemorlarni tana vaziyatni o‘zgartirib turish kerak. Teri tozaligini
ta’minlash uchun bemor tanasi oldin nam latta bilan keyin esa
quruq sochiq bilan artiladi. Yotoq yaralari hosil bo‘lmasligi
uchun (kuraklar, dumg‘aza) terlash yuqori bo‘lgan joylarda
tozalikni ta’minlash, bosim, ishqalanish holatlarini bartaraf etish
kerak.
Virusli gepatit «A» va «E» lav kechishi va ularning oldini 
olish chora-tadbirlari
Etiologiya va epidemiologiyasi. Virusli gepatit kasalligi
ko
‘
p uchrayidigan kasallik bo‘lib, uni (HAV) gepatiti virusi
qo‘zg‘atadi. Uning asosiy belgisi o‘tkir respirator kasallik
belgilariga o‘xshab o‘tkir kechib, bolada tomoq qizarishi.
isitma, holsizlik belgilari paydo bo‘lib, ahvoli o‘g‘irlashadi,
so‘ngra bemorni shilliq parda va terisida sarg‘ayish paydo bo‘lib
ahvoli yengillashadi. Sog‘aygandan so‘ng organizmda yuqori
chidamli immunitet hosil bo‘ladi. Gepatit A virusi najas bilan

---

190
ajraladi, fekal-oral yo‘l bilan tarqaladi va shu sababli odamning

kasallanishi ko‘p jihatidan gigiyenik muhitga bog‘liq bo‘ladi.
Gigiyenik muhit yomon bo‘lgan jamoalarda asosan go‘daklar
va maktabgacha yoshdagi bolalar bu kasallikni yuqtirishadi.
Fekal-oral yo‘l bilan tarqaladigan kasalliklar paydo bo‘lishiga
suv ta’minoti va kanalizatsiya tizimi holati ta’sir qiladi. Shahar
markazida kasallik ko‘payganda va infeksiyaga moyil odamlar
yig‘ilib qolganda epidemiya avjiga chiqadi.
Virusli­gepatit­E­o‘tmishda­peroral­уо‘l­bilan­yuqtirilgandan­
keyin­A­ va­ В­ guruhiga­ taalluqli­ bo‘lmagan­ o‘tkir­ virusli­
gepatit kasalligi deb hisoblanadi. Ma’lumotlarga qaraganda
virusli E gepatiti bilan kasallanganlar orasida A gepatiti bilan
kasallanganlarga nisbatan o‘lim 10 barobar ko‘p qayd etilgan.
Amalda esa shu virus bilan kasallangan homilador ayollarning
20­%­o‘lim­xavfi­ostida­bo‘ladi.­Osiyoda­E­va­A­gepatit­bilan­
kasallanish kuzda avjiga chiqadi. Janubi-Sharqiy Osiyoda virusli
gepatit E yomg‘ir mavsumida keng, katta suv toshqinlaridan
keyin fekal-oral yo‘l orqali tarqaladi. Asosan, u suv infeksiyasi
deb qabul qilingan.Virusli gepatit E tez-tez kuzatilgan jamoada
IgG antitelolarni tashuvchilari 80 %dan oshib ketadi.