H. P. Abdulqosimov O‘zmu iqtisodiyot nazariyasi kafedrasi

Inson kapitali konsepsiyasi. XX asrning boshlarida iqtisodiyot fanining 
rivojlanishida istiqbolli yo‘nalishlardan biri bo‘ladi. U milliy boylikni 
yangicha tushunishiga, aynan-ilmiy bilish rolining o‘sib borishi, ma’lumoti, 
malakasi, tajribasi, ijtimoiy salohiyati, umumiy madaniyati va hayot sifatining 
boshqa ko‘rsatkichlari yordam beradi.
Birinchi o‘ringa shunday holat chiqariladi, ya’ni haqiqiy boylik – bu, 
insonning o‘zi. Inson kapitali investitsiya asosida shakllanadi, ya’ni shunday 
harakatlar asosida ma’lumot olishga, ishchi kuchini tayyorlashga va qayta 
tayyorlashga, sog‘liqni mustahkamlashga hamda saqlashga va boshqalar.
Hozirgi vaqtda inson kapitalining ochilishi iqtisodiyot fanida keskin 
burilish deb ataladi.
 
2.8. Mustahkam rivojlanish nazariyasi 
Iqtisodiyotda bevosita globallashuv konsepsiyasi bilan bog‘langan, yangi 
konsepsiyalardan biridir. Mustahkam rivojlanish nazariyasining asosi oldindan 
butun dunyo tan olgan rus olimi Vladimir Ivanovich Vernadskiy (1863 – 1945) 
tomonidan o‘rganilgan bo‘lib, ya’ni jamiyatning kelajakdagi rivojlanishi 
shunday sharoitda bo‘lishi mumkin, qachonki, insoniyat o‘ziga nafaqat aynan 
o‘zi uchun rivojlanishni, balki butun biosohalarning rivojlanishi uchun ham 
ma’sulyatni o‘ziga oladi. Iqtisodiyot shunday rivojlanishi kerakki, ya’ni bu 
o‘zining orqasidan ekologik sharoitda insonning yashashiga qaratilmaydigan 
o‘zgarishlarni olib kelmasligi kerak. «Globallashuv» atamasi bilan mustahkam 
rivojlanish nazariyasi bog‘langan, inglizchadan tarjimasi «dunyoviy», 
«butundunyo», degan so‘zni anglatadi. Hozirgi zamon ahamiyatida bu atama 
birinchi marotaba amerikalik T.Levitt alohida tovarlar bozori fenomenini yirik 
Transmilliy korporatsiyalar ta’siri ostida qo‘shilishini belgilash uchun 
qo‘llangan. Keyinchalik iqtisodiyot fanining har xil yo‘nalishlarida bu 
jarayonning boshqacha talqini paydo bo‘ladi.

---

73 
Shunday qilib, biz iqtisodiyot fanining asosiy davrlarida va bosqichlarida 
taraqqiyotni juda ham qisqacha ko‘rib chiqamiz. Shu bilan birga, aytish 
zarurki, ya’ni u butunlay jahon fikrining umum rivojlanish qonuniyatini 
qaytarilishiga qaramasdan, ruscha va o‘zbekcha iqtisodiy fikrlab mustaqil va 
orginal milliy maktab bo‘lib qoldi. Bularni batafsil bilish uchun «iqtisodiy 
ta’limot tarixini o‘rganish zarurdir». Endi biz shunday asosiy masalalarni, 
ya’ni iqtisodiyot nazariyasi fanining predmetini, ularning vazifalarini, boshqa 
ijtimoiy fanlar bilan bog‘liqligini va boshqalarni ko‘rib chiqish bilan birga 
uning qonunlarni, kategoriyalarini hamda usullarini ko‘rib chiqishga o‘tamiz.