H. P. Abdulqosimov O‘zmu iqtisodiyot nazariyasi kafedrasi
Download 5.61 Mb. Pdf ko'rish
|
1 tom Mamedov, H., Muminov, N., Umarov, A., Ismailov, A.
|
(TR
X )'=MR X =0=TR X =max. Mazkur bosqichda ishlab chiqarishning o‘sishi o‘zgaruvchan omil ko‘payishiga proporsional ravishda kamroq ko‘payib borishi bois, o‘zgaruvchan omil samarasining kamayib borishi haqida gapirsa bo‘ladi. III bosqichda, S nuqtasidan so‘ng, pirovard mahsulot manfiyga aylanadi, unga nafaqat o‘rtacha, shu bilan birga, yalpi mahsulotning kamayishi xos bo‘ladi. Ishlab chiqarish funksiyasi omillardan samarasiz foydalanilishiga yo‘l qo‘ymasligi bois, mazkur bosqich iqtisodiy soha doirasidan tashqariga chiqadi va ishlab chiqarish funksiyasining bir qismi hisoblanadi. Yalpi, o‘rtacha va pirovard mahsulotlar o‘rtasidagi o‘zaro aloqa bir necha vaziyatlarda ifodalanadi: – O‘zgaruvchan omil ko‘payganida, eng ko‘p mahsulot qiymati musbat bo‘lsa, yalpi mahsulot hamisha ko‘payib boradi, pirovard mahsulot qiymati manfiy bo‘lganida esa kamayadi. – Bu demak, yalpi mahsulot ko‘payib borganida pirovard mahsulot qiymati hamisha musbat, kamayishida esa, manfiy bo‘ladi. – Pirovard mahsulot nolga teng bo‘lganida yalpi mahsulot o‘zining maksimumiga yetadi. – O‘zgaruvchan omilning o‘rtacha mahsuloti uning qiymatlari pirovard mahsulot qiymatlaridan past bo‘lgan vaqttacha o‘sib boradi, agar ular pirovard mahsulot qiymatidan yuqori bo‘lsa kamayadi. 114 – O‘rtacha va pirovard mahsulot qiymatlari teng bo‘lganida o‘rtacha mahsulot o‘zining maksimumiga yetadi. O‘zgaruvchan omil miqdori ko‘payishi munosabati bilan mahsulot qiymatidagi o‘zgarishlar xususiyati ishlab chiqarishning barcha omillari o‘zaro hamkorligining natijasi hisoblanadi. Birinchi bosqich doimiy va o‘zgaruvchan resurslar o‘rtasidagi muvozanat buzilganligi, doimiy resurslardan yetarli darajada foydalanilmaganligi sababli samarasiz hisoblanadi. Firma umumiy samaradorlikni oshirish maqsadida o‘zgaruvchan resurslarni qo‘llashni hech bo‘lmaganda II bosqichga qadar ko‘paytirib borishi kerak. Ikkinchi bosqichda o‘zgaruvchan omil samaradorligi pasayishiga qaramay, uni qo‘llashni ko‘paytirish doimiy omilda samaraning o‘sishiga xizmat qiladi va umumiy samaradorlikning o‘sishiga olib keladi. Uchinchi bosqich doimiy resurs samaradorligining poyoniga yetishi bilan tavsiflanadi, umumiy samaradorlik kamaya boshlaydi, bu shu miqdordagi o‘zgaruvchan omillar bilan ishlab chiqarishni amalga oshirish mutlaqo samarasiz ekanligini anglatadi. Ishlab chiqarishning umumiy samaradorligi nuqtai nazaridan II bosqich optimal hisoblanadi, firma o‘zgaruvchan resurslarning ana shu bosqich doirasida bo‘lishni ta’minlaydigan miqdoridan foydalanishi lozim. Basharti firma mahsulotiga talab uning II bosqichga chiqishiga imkon bermasa, bu holda, u o‘z mahsulotiga talabni rag‘batlantirishi yoki boshqa mahsulotni ishlab chiqarish uchun ortiqcha ishlab chiqarish quvvatlaridan foydalanishi zarur. Download 5.61 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|