H. P. Abdulqosimov O‘zmu iqtisodiyot nazariyasi kafedrasi

4.3-chizma. 
Q=bX–sX
2
turdagi funksiya ishlab chiqarish jarayoni kamayib boruvchi 
samara bilan tavsiflanuvchi qismining o‘zgaruvchan omilga qaramligini aks 
ettiradi. Bu holda ishlab chiqarishga o‘zgaruvchan omilning har bir 
qo‘shimcha birligining jalb etilishi pirovard mahsulotning kamayib borishiga 
cX
b
dX
dQ
MP
X
2
−
=
=
olib kelishi bois yalpi mahsulot o‘sishining pasayishini, bu 
demak, o‘rtacha mahsulotning pasayishini 
cX
b
X
cX
bX
X
Q
AP
X
−
=
−
=
=
2
izohlaydi. 

---

112 
O‘zgaruvchan omil ko‘payib borgani sayin pirovard mahsulotning kamayishi 
eng yuqori qiymatga erishgan, pirovard mahsulot o‘zgaruvchan omil X
n
ma’lum miqdorida eng ko‘p mahsulot nolga teng bo‘lganida ishlab chiqarishni 
ko‘paytirish imkoniyatlari cheklanganligidan dalolat beradi. Bundan tashqari 
o‘zgaruvchan omilning o‘zini qo‘llashning chegaralari mavjud, chunki uning 
X
n
miqdoridan ortiqcha foydalanilishi yalpi mahsulotning kamayishiga olib 
keladi, bu ishlab chiqarishning texnologik samarasiz usulini anglatadi. 
Ko‘rib chiqilgan funksiyalarning har biri ishlab chiqarish jarayonining 
alohida bo‘laklarinigina aks ettiradi. Birlashtirilgan holda ular ishlab 
chiqarishning yaxlit jarayoni xususiyatlari va qisqa muddatli davrda 
o‘zgaruvchan omildan olinadigan mahsulotning o‘zgarishlari qonuniyatlari 
haqida tasavvur beradi (4.4-chizma).
4.4-chizma 
 
Bunday ishlab chiqarishning ishlab chiqarish funksiyasi Q=aX+dX
2