H. P. Abdulqosimov O‘zmu iqtisodiyot nazariyasi kafedrasi

K 
· ΔK ga) kamayishini beradi va 
(MP
L
·∆L)+(MR
K
·∆K)=0 
yoki 
(MP
L
·∆L)=–(MR
K
·∆K) 
tengligini 
ta’minlaydi. Demak, 
K
L
LK
MR
MR
L
K
MRTS
=


−
=
, 
Mazkur hajmdagi mahsulotni ishlab chiqarish 
uchun zaruriy mehnat miqdori 
Mazkur hajmdagi mahsulotni ishlab chiqarish 
uchun zaruriy kapital miqdori 

---

116 
ya’ni ishlab chiqarish omillari texnologik o‘rin almashishining pirovard 
me’yori ularning pirovard mahsulotlari (unumdorliklari) teskari nisbatiga teng. 
Bu kapitalning o‘rnini mehnat egallab borgani sayin kapitalning pirovard 
mahsuli (MR
K
) o‘sib borishidan, mehnatning pirovard mahsuli (MP
L
) 
kamayishidan dalolat beradi. Demak, kapital o‘rnini mehnat bilan almashtirish 
pirovard me’yori (MRTS
LK
)
pasayadi va izokvanta tekislashadi. Shu sababli 
bir resursning boshqasi bilan texnik o‘rin almashishi - pirovard me’yorining 
kamayishi barcha ishlab chiqarish jarayonlariga xos hodisa hisoblanadi. 
Boshqa tomondan–
K
L
MP
MP
L
K =


tengligi izokvantaning har qanday nuqtasida bir 
resursning boshqasi bilan almashish pirovard me’yori shu nuqtada urinmaning 
izokvantaga og‘ishiga teng bo‘lishidan dalolat beradi. 
Omillarning o‘rin almashish chegaralari texnologiya xususiyatlari bilan 
oldindan belgilangan. MRTS
LK
qiymatlaridan kelib chiqib, ishlab chiqarish 
funksiyalarining bir necha turlarini ajratib ko‘rsatish mumkin (4.8-chizma). 
Omillar o‘rin almashishi bekami – ko‘st bo‘lgani holda (4.8-A chizma), 
ulardan biri boshqasi bilan to‘liq almashtirilishi mumkin bo‘lganida, ya’ni 
ishlab chiqarish bir omil yordamida amalga oshirilishi mumkin bo‘lganida 
(muzqaymoqning sotuvchi yoki avtomat vositasida sotilishi), MRTS
LK
teng 
bo‘ladi–1 ga va izokvantaning barcha nuqtalarida doimiy bo‘ladi. Omillar 
nisbati qayd etilgan ishlab chiqarish funksiyasi «harajatlar – ishlab chiqarish» 
bo‘lgan ishlab chiqarish uchun (4.8-B chizma) bir omilning boshqasi bilan 
almashtirilishi mumkin emas, MRTS