H. P. Abdulqosimov O‘zmu iqtisodiyot nazariyasi kafedrasi

6.1-chizma. Ajratilgan samarali hududiy izokovantlar oilasi. 
 
6.2. Ishlab chiqarishning omillari va imkoniyatlari 
Ishlab chiqarish bir-biridan farqlanuvchi uch omilni (lotincha «factoz»- 
yasovchi, ishlab chiqaruvchi ma’nosini anglatadi) o‘z ichiga oladi. Ularning 
har birini jamiyatga xos tabiiy - moddiy jihatdan ko‘rib chiqamiz.
Birinchidan, inson mehnat omili. Ishlab chiqarish uchun zarur va mehnat 
ko‘nikmalariga ega odamlar hamisha kerak bo‘ladi. Moddiy ishlab 
chiqarishdagi mehnat aniq maqsadga qaraltilgan faoliyatdir. Ana shu faoliyat 
Ishlab chiqarishni 
tashkillashtirish 
Ishlab chiqarish 
vositalari 
Ish kuchi 
texnologiya 
axborot 
fan 
energiya 
infratuzilma 
Ekologik omil 
ijtimoiy 
Ishlab chiqarish 
Axborot 
texnologiyasi 
A
sos
iy 
om
il
lar
Ishlab chiqarish 
omillari 

---

133 
natijasida odamlar o‘zlari yaratgan vositalar yordamida jismlarni o‘zgartirib, 
o‘z ehtiyojlarini qondirish uchun moslashtiradilar.
Ikkinchidan, moddiy, ya’ni kapital omili mehnat vositalari. Odamlar 
foydali ne’matlarni yaratishda foydalanadigan moddiy buyumlar shular 
jumlasidandir (bular kapital omillari, deb ham ataladi). Mexnat vositalari 
tarkibiga ishlab chiqarish jarayonining tabiiy shart-sharoitlari (masalan, 
xo‘jalik maqsadlari uchun gidroelektrostansiyalarda yoki sug‘orish 
inshootlarida foydalaniladigan suv) va texnika – sun’iy, inson yaratgan mehnat 
vositalari kiradi. O‘z navbatida ular birlamchi tabiiy moddalarni foydali 
ne’matlarga aylantiruvchi mehnat qurollarini (asbob-uskunalar, mashinalar, 
dastgohlar, kimyoviy ishlab chiqarish apparatlari va hokazolarni o‘z ichiga 
oladi.