H. P. Abdulqosimov O‘zmu iqtisodiyot nazariyasi kafedrasi

 
4.3. Ishlab chiqarish omillarining o‘rin almashishi 
Izokvantalar botiqligi omillarning eng yuqori unumdorligi turli 
yo‘nalishga egaligini, izokvantalarning har bir nuqtasida ular turli xil eng 
yuqori unumdorlikka ega bo‘lishini ko‘rsatadi. Bu bir omilning qayta va qayta 
ko‘paytirilishi boshqa omil miqdorining kamayishi bilan o‘rin almashishidan 
dalolat beradi. 
4.6-chizma. 

---

115 
Ishlab chiqarish hajmi saqlab qolingan holda, bir omilning birligidagi 
o‘zgarishlar bilan bog‘liq ravishda boshqa omil miqdorining zarur 
o‘zgarishlarini aks ettiruvchi kattalik – omillar texnologik o‘rin 
almashishining pirovard me’yori (MRTS) deb nomlanadi.
Boshqacha qilib aytganda, kapitalning mehnat bilan texnologik o‘rin 
almashishining pirovard me’yori (MRTS
LK
)
ishlab chiqarishning bir xil 
hajmini ta’minlashda mehnatning har bir birligi o‘rnini bosishi mumkin 
bo‘lgan kapital miqdorini ko‘rsatadi (4.7-chizma). U izokvanta burchak 
koeffitsiyentining mutlaq, qiymati–urinmaning uning har bir nuqtasidagi 
og‘ishi sifatida aniqlanadi. 
L
K
MRTS
LK


−
=
. MRTS–musbat miqdor bo‘lgani 
bois, burchak koeffitsiyenti qiymati (–1) ga ko‘paytirilgan. 
4.7-chizma. 
 
Omillarning o‘rin almashishi ishlab chiqarish hajmining saqlab 
qolinishini taxmin etishi bois, texnik o‘rin almashishning pirovard me’yori 
omillarning pirovard mahsulotlari bilan jips bog‘liq ekanligi ayon bo‘ladi. 
Mehnatning har qanday ko‘paytirilishi (∆L) ishlab chiqarish hajmining (MP
L
 
· ∆L ga) o‘sishini anglatadi. Ana shu ko‘paytirishni qoplash uchun, ya’ni o‘sha 
izokvantada qolish uchun, kapital qo‘llashni (∆K) miqdoriga qisqartirish zarur, 
bu ishlab chiqarishning (MR