ketmaydi, masalan tahorat olganingiz aniq, ketdimi yo‘qmi ikkilanmoqdasiz,
ketmagan. Sababi olganingiz aniqmi bu yaqin, keyingi ikkilanish bu shak.
Aksincha bo‘lsa siz tahoratingiz ketganini aniq eslamoqdasiz, lekin tahora
oldimmi yo‘qmi eslay olmayabsiz, unda siz betahorat hukmida bo‘lib qolasiz.
Sababi birinchisi aniq ikkinchisi shak; 3-mashaqqat yengillikni jalb qiladi.
Qachon mashaqqat paydo bo‘lsa din yengillashib ketaveradi; 4-bazi bir
shariy ahkomlarda, ochiq oyat hadis topilmagan o‘rinlarda yoki insoniy
muomalalarda odat humron bo‘ladi. Masalan, er va xotin oila qurgan, lekin
mahr degan gapni eshitmagan, eslamagan, bilmagan. Ayol mahr haqida
eshitib o‘z mahrini so‘radi, er esa qanday bo ‘ladi, qancha dedi, ammo o‘sha
vaqtda mahr kelishilmaganligi uchun o ‘sha vaqtdagi ayollarni mahr qancha
bo‘lgan bo ‘lsa o‘sha belgilanadi. Ular kelishmasa o‘sha vaqtdagi odat hukm
chiqaradi; 5-zarar ham yo‘q, zarar yetkazish ham yo ‘q degan qoida. “
MAN
HAFIZO FARRO, MAN KATABA QORRO’
- kim yodlab olsa qochib ketadi, yozib
qo‘ygan bo ‘lsa qaydlanib qoladi”, arab iborasi.
Hadisda zarar ham yo‘q zarar yetkazish ham yo‘q deyilgan yani islomda
zarar yo‘q, zarar yetkazish ham yo‘q , islom ahkomlarining zarari yo‘q va
islomda birovga zarar yetkazish ham mumkin emas. Yani shariatning
buyurig‘ida, qaytarig‘ida insonga zarar yo‘q. Alloh o‘zini ahkomlarida
zararni yo‘q qilgani va insonlarga zarar beradigan hukmni joriy qilmagani
uchun odamlar orasida ham bir-biriga zarar keltirishni taqiqlab qo‘ydi.
Boshqa ma’noda esa islomda zararlanish ham yo‘q va zarar berish ham yo‘q.
Yani inson o‘ziga ham zarar berishi mumkin emas. Rasululloh s.a.v. bir
hadisda aytdilar: “Kim o‘zini tog‘dan tashlab o‘zini o‘ldirsa, do‘zah otida
Do'stlaringiz bilan baham: |
