Hadisni musalsal darajada yetib kelishi

Bolani esa yashab ketishi aniq emas. Aksincha onani o‘ldirib bola saqlab 
qolinsa kichik zararni katta zarar bilan daf qilish bo‘lib qoladi.
Zarar keltirish ikki xil bo‘ladi, birinchisi ataylab birovga zarar yetkazish 
qasd qilinadi ya’ni molidami, jonidami, obro ‘sidami, bu eng katta gunoh, 
tajovvuz hisoblanadi. Ikkinchisi siz zarar yetkazishni qasd qilmaysiz lekin 
zarar keltirib qo‘yasiz. Misol uchun, siz o ‘zingizni uyiazga ariqdan suv 
ochib qo ‘ygan edingiz, birdan suv kamayib sizni arig ‘ingiz pastroq bo 
‘lgani uchun suv siznikiga ketib qoldi, siz qasd qilmagansiz, lekin agar siz 
qo ‘shni tomonni to ‘sib, suvni o ‘zingiz tomonga burgan bo ‘lsangiz, siz 
zararni qasd qilgan bo ‘lasiz. Zarar ataylab qasd qilinadimi yoki ataylab 
qilinmaydimi baribir uning natijasi bir xil bo‘ladi. Quronda Alloh taolo 
shunday deydi: “Ayollarga zarar yetkazish uchun ularni tajovvuz qilib 
ushlab turmanglar”. Oldinlari arablarda taloqning chegarasi bo‘lmagan, 
idda tugamasidan yana birga bo‘lishib hohlagan vaqtda yana taloq 
qilaverishgan, bunda ayol yo boshi ochiq emas yoki erlik ham emasdek bo 
‘lgan. Shunda Alloh taolo bu zulmni ko‘tarib oyat nozil qilgan: “Taloq ikki 
ta bo‘ladi, undan keyin yo yaxshilikcha yashaysizlar yoki yaxshilikcha 
ajrasasizlar, uchinchidan keyin qaytib yashash yo ‘q” deb oyat nozil qilgan 
va mana shu oyat davomida “Ayollarga zarar keltirib, ularni azoblash 
uchun tajovvuz qilib ularni ushlab o‘tirmanglar, yashashangiz yaxshi 

---

52 
yashanglar yoki javobini beringlar” degan. Uch ta taloqni islom kelganida 
cheklagan. Keyingi bir o‘rinda Alloh taolo meros masalasida zarar 
keltirmaslik haqida aytgan. Masalan ota farzandlari bilan urushib qolsa