Hadisni musalsal darajada yetib kelishi

abadul-abad tog‘dan o ‘zini tashlab azoblanadi, kim o‘zini zaharlab o‘ldirsa, 
qo‘lidagi zahari bilan do‘zahda qayta qayta zaharlab o‘zini o‘ldiraveradi, 
kim o‘zini temir bilan o‘ldirsa, o‘ziga temir bilan zarar yetkazsa, do‘zahda 
o‘zini azoblab shu bilan jazolanadi” dedilar. Hattoki Rasululloh s.a.v. 

---

51 
“O‘zilarga o‘lim so‘ramanglar, illo dunyodan to‘yib ketgan odam bo‘lsa 
aytsinki “Parvardigor menga hayot yaxshi bo‘lsa hayot ber, o‘lim yaxshi 
bo‘lsa o‘lim ber” desin Allohga tashlasin” deganlar. Lekin o ‘zicha “Ey Alloh 
jonimdan to ‘ydim, jonimni ol” demasin, bu gapni o ‘ylamasin, ko ‘ngillash 
ham mumkun emas. Bazi ulamolar do‘zahda abadiy qoladi degan ma’nodan 
“O‘z joniga suyiqasd qilgan odam demak kofir bo‘lar ekan” degan hulosani 
olsa bo‘ladi deganlar. Chunki kofirgina do‘zahda abadul-abad qoladi. 
Hayotdagi arzimagan muammolarni deb inson o‘zimni o‘ldiraman desa, bu 
iblisning ishi, u iblisning bandasiga aylangan bo‘ladi. Hadisning birinchi 
qismida zarar ham yo‘q desak, ikkinchisida zarar yetkazish ham yo‘q, ya’ni 
birovga zararni qaytarayotganda zarardan ortiq zarar yetkazish ham yo‘q. 
Keyingi ma’noni birinchisida zarar ham yo‘q deganda o‘z manfaati uchun 
birovga zararni ravo ko‘rish tushuniladi. Hech qanday manfaatsiz o‘ziga 
ham boshqaga ham zarar yetkazish yo‘q. Ya’ni inson birovga manfaati 
yo‘lida zarar yetkazadi yoki qalbining kirligidan, ko‘raolmasligidan birovga 
zarar yetkazadi. Yana bir ma’noda birovga zarar berish ham yo‘q, zararni 
zarar bilan daf qilish ham yo‘q. Kichik zararni katta zarar bilan daf qilish 
mumkun emas. Masalan ona bilan bolani hayotini saqlab qolish kerak bo‘lsa, 
onani hayoti saqlab qolinib boladan kechiladi. Katta zarar onaning hayoti,