Hamkorlik masalalari” mavzusidagi Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya materiallari

Foydalanilgan adabiyotlar 
1. Hojiyev A. Oʻzbek tili sinonimlarining izohli lugʻati. Toshkent. “Oʻqituvchi”. 1974. 
2. Jumaniyozov R. Sinonimlar taʼrifi masalasi //Oʻzbek tili va adabiyoti. – Toshkent, 1970. № 1. B. 35. 
4. Hojiyev A. Oʻzbek tili sinonimlarining izohli lugʻati. - Toshkent. “Oʻqituvchi”, 1974. B.4-10. 
5. Rahmatullayev Sh. Semik tahlil va leksik sinonimiyani taʼriflash masalasi.// Oʻzbek tili 
va adabiyoti. - Toshkent, 1979. №5. B. 55. 
7. Hojiyev A. Oʻzbek tili sinonimlarining izohli lugʻati. Toshkent. “Oʻqituvchi”. 1974. 
6. Kay Martin. History of machine Translation. URL: htttp://www.lsadc.orq/Kay.html (2022) 
7. M.Y. Blokh. A cource in theoretical English Grammar. — M.: Vishaya shkola, 2008 
8. History of machine translation. URL:. https://en.wikipedia.org/wiki/ 
 
 
“TILNING TASVIRIY VOSITALARI” MAVZUSINI O‘QITISHDA ILG‘OR XORIJIY 
TAJRIBALARDAN FOYDALANISH 
USE OF ADVANCED FOREIGN EXPERIENCES IN TEACHING THE TOPIC 
“VISUAL MEANS OF LANGUAGE” 
Ma’mura Xangilova 
*
 

Annotation. This article discusses the effectiveness of using foreign experiences in 
national education. In particular, the perspectives and methods of using "Case" technology in 
linguistic education are shown. Examples of this method are given on the topic. 

Key words: educational process, foreign experience, "Case" technology, philological 
education, visual aids 
 
Keyingi yillarda O‘zbekistonda mamlakatimizning jahon hamjamiyatiga yanada chuqur 
integratsiyalashuvini ta’minlash maqsadida chet tillarni, xususan, ingliz tilini o‘qitishning 
kompleks tizimi yaratilib, amalda keng joriy etilmoqda. Ana shunday ishlar qatorida o‘zbek tili 
va adabiyotining xalqimiz, jamiyatimizning ma’naviy rivojida, zamonaviy ilm-fan taraqqiyotida 
tutgan o‘rni va roli bilan bog‘liq dolzarb mavzularda muhim ilmiy tatqiqotlar amalga 
oshirilmoqda, ko‘plab lug‘at va qomuslar, risola va darsliklar nashr etilmoqda. O‘zbek tili va 
adabiyoti bo‘yicha mutaxassislar, ilmiy-pedogogik kadrlar tayyorlash, mazkur yo‘nalishda 
faoliyat olib borayotgan xodimlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish masalalariga katta 
e’tibor berilmoqda. 
Oliy ta’limda o‘zbek tilshunosligiga doir fanlarni o‘qitishda innovatsion ta’lim texnologiyalari 
asosida ishlash davrning asosiy talabi, hayotiy zarurat bo‘lib qolmoqda. Mazkur talabni amalga 
oshirish uchun esa “innovatsiya”ning mohiyatini anglash va ta’limda xorijiy tajribalarni qo‘llash uchun 
ularni saralay bilish pedagog oldida turgan muhim vazifa sanaladi[Begimqulov,2007]. 
Pedagogik texnologiya bilimlarni egallashda rejalashtirish, boshqarish va ta'minlashni 
tahlil qilish uchun faoliyatni tashkil etish usulini, odamlar,g‘oyalar, vositalarni o‘z ichiga oluvchi 
kompleks integral jarayon demakdir. Rivojlangan mamlakatlarda pedagogik texnologiyalar 
markazlari mavjud bo‘lib, ular pedagogik jarayonlarni tashkil etishda muhim rol o‘ynaydi. 
AQShda 1971- yil “Pedagogik kommunikatsiyalar va texnologiyalar bo‘yicha AQSh 
Assotsiatsiyasi”tuzildi. Hozirgi kunda mamlakat bo‘ylab va Kanadada bu kengashning 50 ta 
filiallari ish olib bormoqda. AQSh da 1961-yilda “Pedagogik texnologiya” jurnali, 1971- yilda 
esa – “Audiovizual o‘qitish” jurnali nashr etila boshlandi. Angliyada 1967 yil - Pedagogik 
texnologiya bo‘yicha Milliy kengash 1964-yildan boshlab “Pedagogik texnologiya va o‘qitishni 
dasturlashtirish”jurnalini, 1971- yilda – “Pedagogik texnologiya” jurnalini nashr eta boshladi. 
Yaponiyada - Pedagogik texnologiyalar muammolari bilan 4 ta ilmiy tashkilotlar 
shug‘ullanadi. 1967- yilda “Pedagogik texnologiyalar bo‘yicha Milliy kengash” tashkil etildi, 
*
Navoiy viloyati, Nurota tumani 22-umumta’lim maktabi o‘qituvchisi 

---

267 
uning filiallari 22 ta davlat universitetlarida joylashtirilgan. 1965- yildan boshlab Yapon tilida 
har uch oyda “Pedagogik texnologiya” jurnali va ingliz tilida yiliga ikki marta “Pedagogik 
texnologiyalar sohasida tadqiqotlar” jurnali nashr etiladi. Yaqinda “Pedagogik texnologiyalar 
bo‘yicha umumyapon Markaziy kengashi” tashkil etildi, u muammolar bo‘yicha xalqaro aloqalar 
o‘rnatish bilan ham shug‘ullanadi. 
Italiyada – 1971- yili pedagogik texnologiyalar bo‘yicha Milliy markaz tashkil etildi va 
“Pedagogik texnologiyalar” jurnali nashr etiladi. 
Vengriyada – 1973- yili o‘qitish texnologiyasi Davlat Markazi tashkil etildi. 
O‘qitish 
texnologiyasi 
bo‘yicha 
Xalqaro 
seminarda 
(Budapesht, 
1977) 
olim
S.G.Shapovalenko o‘qitish jarayonining uchta texnologik prinsiplarini ko‘rsatdi: 
1. Bilim va texnikani mukammal egallash. 
2. Audiovizual materiallari fondi bilan tanishish. 
3. Ulardan samarali foydalanish metodikasini, shu jumladan ijodiy yondashishni ham bilish. 
Vengriya olimi L. Salai “o‘qitish texnologiyasi” tushunchasiga rejalashtirish, maqsadlarni 
tahlil qilish, o‘quv-tarbiyaviy ishlar jarayonini ilmiy tashkil etish, samaradorligini oshirish 
maqsadida eng muhim vosita va materiallarni tanlashni kiritib o‘qitish jarayonini tashkil 
etuvchilarni doirasini ancha kengaytirdi. 
E. Bisterski va J. Sellerlar (AQSh) to‘plangan ma'lumotlar bo‘yicha o‘qitish texnikasi 
faqatgina yordamchi vosita va yangi sistemadan iborat bo‘libgina qolmay, balki o‘qish jarayoni 
tashkiliy shaklini, metodi va mazmunini o‘zgartirib uning rivojlanishida katta rol o‘ynadi. Bu esa 
o‘z navbatida o‘qituvchilar va o‘quvchilarni pedagogik fikrlashlariga katta ta'sir ko‘rsatdi. 
Rossiya XX asrning 90-yillarida pedagogik texnologiyalar bo‘yicha Markaz tashkil etildi, 
“Maktab texnologiyasi”, “Ta'limda innovatsiyalar” jurnallari nashr etiladi. 
O‘zbekiston 1997- yili kadrlar tayyorlash Milliy dasturi qabul qilingandan boshlab ta'lim 
tizimida, pedagogik nashrlarda pedagogik texnologiyalar muammolari dolzarb tadqiqotchilik 
obyektlari sifatida ko‘tarila boshlandi. 
1999- yilda Respublika ta'lim Markazi qoshida pedagogik texnologiyalar bo‘yicha 
Markaz tashkil etildi. “Ta'lim texnologiyalari”, “Ta'lim muammolari”kabi jurnallar nashr etila 
boshlandi, pedagogik texnologiyalar muammolari bo‘yicha maqolalar “Xalq ta'limi”, “Pedagogik 
ta'lim”, “Ta'lim va tarbiya”jurnallarida, “Ma'rifat”, “O‘qituvchilar gazetasi” va boshqa ilmiy-
pedagogik nashrlarda bosilib chiqarilmoqda. 
1994-yili pedagogik texnologiyalar muammolari bo‘yicha 1-Respublika ilmiy-nazariy 
konferensiyasi o‘tkazildi, ma'ruzalar va hisobotlar materiallari maxsus to‘plamda chop etildi. 
Pedagog-olimlar U. Nishonaliyev, N. Saidaxmedov, N.Egamberdiyeva, B.Xodjayev, 
N.Azizxodjayeva, U. Tolipov, B.L. Farberman va boshqalar Respublikada pedagogik 
texnologiyalar muammolari bo‘yicha jiddiy tadqiqotlar olib bormoqdalar. Ularning izlanishlari 
va tashabbuslari natijasida bugun ta’lim jarayonida innovatsion texnologiyalardan keng 
foydalanilmoqda. 
Lugʻaviy jihatdan “innovatsiya” tushunchasi ingliz tilidan tarjima qilinganda “innovation” 
– “yangilik kiritish”[Hasanboyev,2009] degan ma’noni anglatadi. Mazmunan esa tushuncha 
negizida “innovatsiya” tushunchasi muayyan tizimning ichki tuzilishini o‘zgartirishga qaratilgan 
faoliyatni ifodalaydi. Shu ma’noda ta’limga yangicha yondashuv, unga kirib kelayotgan har bir 
yangi qarash va tushuncha innovatsiyaning hayotiy ifodasidir, desak mubolag‘a bo‘lmaydi. 
Zamonaviy sharoitda O‘zbekiston Respublikasining uzluksiz ta’lim tizimida rivojlangan 
xorijiy mamlakatlarning o‘qitish amaliyotida qo‘llanilayotgan ilgʻor pedagogik texnologiyalar va 
ta’lim innovatsiyalaridan foydalanilmoqda. Ular ichida eng keng tarqalgani “Muammoli ta’lim