Hammaga omad) Moddalar almashinuvi bosqichlari

 
17. Oksidlanish bilan boruvchi fosforillanishning mexanizmi.
Ko'pchilik olimlami qanday 
qilib oksidlanish bilan bir vaqtning o'zida fosforillanish mumkinligi qiziqtirgan, Shu sababli bir 
necha xil nazariyalar ishlab chiqilgan: kimyoviy, konformatsion va xemiosmotik nazariyalar 
shular jumlasiga kiradi. 1. Kimyoviy nazariyaga ko'ra nafas zanjirida elektronlarning tashilishi 
natijasida ajralib chiqayotgan energiya aw al qandaydir makroergik moddada to'planadi, so'ng ular 
fermentlarga o'tadi va oxirida o'z energiyasini ATFga beradi. Ammo shu vaqtgacha oraliq modda 
topilmagan. 2. 1964-yili Boyyer konformatsion nazariyani yaratdi. Uning flkricha 
mitoxondriyalarda oksidlanish va fosforillanish elektronlami tashishda ishtirok etuvchi 
fermentlaming konformatsion o'zgarishlari bilan kechadi. 1970-yilda Grin energiyalangan 
mitoxondriyalar kristalarining shaklini keskin o'zgarishini aniqlab, yuqorida aytilgan fikmi 

---

11 
tasdiqlaydi. 3. 1961-yilda xemiosmotik nazariyani Mitchel taklif etdi, 1972- yilda bu nazariyani 
V.P. Skulachev eksperimental isbotlab berdi. Bu nazariyaga ko'ra nafas olish va fosforillanish bir-
biri bilan mitoxondrial membranada H+ elektrokimyoviy potensiallari bilan bog'liqdir (51-rasm). 
Mitoxondrial membrana bo'yicha elektronlami tashilish jarayonida H* gradiyenti hosil boiadi. Bu 
mitoxondrial membrana yuzasiga nisbatan perpendikulyar yo'nalgan boiadi. Bu mitoxondriyaning 
ichki yuzasidan ichki va tashqi membranalar orasida vodorod ionlarining to'planishi natijasida 
hosil boiadi. Buning natijasida membrananing ichki yuzasi manfiy, tashqi yuzasi esa musbat 
zaryadlanadi. Membrananing tashqi yuzasini musbat zaryadlanini kristallarda joylashgan H-ATF-
azani faollanishiga va proton kanallari orqali H iii ichkariga kirishi natijasida ADF va Fn dan ATF 
sintezlanadi.