Hamza hakimzoda niyoziy hayoti va ijodining

Oriental Renaissance: innovative, 
educational, natural and social sciences
 
 
VOLUME 1 | ISSUE 1 
ISSN 2181-1784
 
168 
w
www.oriens.uz
2021
 February 
 
xush ko‘radi. Bunday shoirlarda xato, nuqson, adashuv, ikkilanish, hatto 
nimalardandir kechish ham bo‘ladi. Chunki ular belgili “ijodiy” niyat, so‘nik qalb 
bilan qalam tebratolmaydi. Dolzarb mavzularda qatorlashtirib she’riy “haykalcha”lar 
yasash ham qo‘lidan kelmaydi. Chin shoir g‘oyaviy xato va chalg‘ishlarining 
tamaliga yetib borib so‘zlash esa tiriklik va adabiyot manfaatiga xizmat qiladi. 
Aytaylik, Hamzanikiday zidiyatli, qaltis yo‘lni bosib o‘tishga andak-mundak 
shoirning mardligi, jur’ati, shiddati urvoq ham bo‘lolmaydi. Ana shu haqiqat 
mushohada etilganda ehtimolki, adabiy tanqid “chumchuq”ni “qarchig‘ay”, 
“qarg‘a”ni “bulbul”, “tulki”ni “arslon” deb ta’riflashlardan bir muncha tiyilardi. 
O’zbek adabiyoti Hamza Hakimzoda kabi ijodiy taqdiri chigal boshqa bir 
ijodkorni topish qiyin masala hisoblanadi. Adibning makatab darsliklariga kiritilishi, 
undagi ma’lumotlar masalasi ham bir qadar bahsli muammolardan hisoblanadi. 
Dastlab Sarvar Azimov hamda Yusuf Sultonovlarning 1975 yilda chiqqan “O’zbek 
sovet adabiyoti” darsligi haqida. Bu kitobda Hamza Hakimzoda Niyoziy hayoti va 
ijodi haqida alohida bob keltirilgan. Bu kitobning nechanchi sinfga mo‘ljallangani 
haqida yozilmagan, faqat “O’rta maktab uchun darslik” degan izoh berilgan, xolos. 
Hamza Hakimzoda Niyoziy ijodi quyidagi bo‘limlarga bo‘lingan holatda bayon 
etilgan: “Yoshlik yillari”, “Ijodining boshlanishi”, “Hamza Hakimzoda – 
ma’rifatparvar”, “Hamza Hakimzoda – revolutsiya kuychisi”, “Sotsializm qurish 
yillaridagi ijodi”, “She’rlarining badiiy xususiyati”, “Hamza Hakimzoda – birinchi 
o‘zbek sovet dramaturgi”, “Boy ila xizmatchi”, “Jamila obrazi”, “Solihboy obrazi”, 
“Qodirqul obrazi”, “Dramaning kompozitsiyasi”, “Boy ila xizmatchi” dramasining 
ahamiyati”, “Hamza Hakimzoda traditsiyalarining davom ettirilishi”, “Hayotining 
so‘nggi yillari”. Yuqoridagi bo‘limlardan Hamzaning hayot yo‘liga doir 
ma’lumotlarni ko‘rib chiqamiz. 
Bu ma’lumotlar o‘zbek sovet peziyasi Hamzaning “Yasha, Sho‘ro!”, 
“Uyg‘on!”, “Biz ishchimiz”, “Berma erkingni qo‘ldan!” kabi she’rlari bilan 
boshlanishi, o‘zbek sovet dramaturgiyasining dastlabki namunlari ham uning 
dramalaridan ekanligi uqtirilgan. Hamzaning fikri-tafakkurining o‘zgarishida 1905 
yilgi va undan keyingi inqilobiy voqealarning o‘rni kattaligi haqida ma’lumotlar 
beriladi. Bolaligi, otasining kasbi tabibligi, otasi ham ilm- ma’rifatga yaqin odam 
bo‘lganligi borasida ham fikrlar bayon etilgan. “Hamza Hakimzoda – ma’rifatparvar” 
deb nomlangan bobda uning ma’rifatchilik borasida amalga oshirgan ishlari sanab 
o‘tilgan. Bu ishlarni, bilamizki, Hamza o‘sha davrda xalqning ma’rifatli bo‘lishini 
o‘ylab amalga oshirgan. Ammo mazkur kitobda bu inqilobchi Hamzaning inqilobiy 
ruhdagi ishlari sifatida baholanganini ko‘rishimzi mumkin. Shu bilan birga, 

---