Hans Kelzen dаvlаt vа huquqning umumiy nаzаriyasi general theory of law and state

Diktatorlik partiyasi. Bir partiyalik davlatlar (Bolshevizm va Fashizm)

So'nggi davrlarda fashizm va bolshevizm diktatorlik partiyalari avtokratiyaning yangi shakli sifatida paydo bo'ldi. Rossiyada bu yangi shakl sotsialistik revolyutsiyaning natijasi hisoblanib, I Jahon urushiga olib keldi. Nazariy asosi sifatida - guruhlar o'rtasidagi kurashning marksistik nazariyasi va proletariyat diktaturasi deb qaraladi. Haqiqatdan ham ushbu diktatura proletariyatlarning manfaatlarini aks ettiruvchi taraflarning diktaturasiga aylandi. "Bolshevizm" tushunchasi dastlab Rossiyadagi hukumatni aniqlash maqsadida diktaturani amalga oshiruvchilarga nisbatan qo'llanilgan.

Italiyada fashizm tarafdorlari o'rta qatlam partiyasi hisoblanib, ular proletariyanlarga qarshi kurashda diktatorlik partiyasi darajasiga ko'tarilgan. "Fashizm" atamasi "Bolshevizm " atamasi singari o'rta qatlam tarafdorlarini ifodalovchi hukumatni atash ma'nosida qo'llanila boshladi. Germaniyadagi Milliy Sotsial davlat aynan shu tipga mansub.

Partiyaviy diktatorlikda hukmron partiya o'zining avtokratik belgisiga ega bo'ladi. Uning a'zolari ayni damda davlat boshlig'i bo'lgan partiya boshlig'ining mutlaq boshqaruvi ostida bo'ladi. Dastlab bolshevism tomonlarning belletristik bo`linishini qo`llab quvvatladi va davlat keyinchalik "yetakchilik " ideologiyasiga ega bo'lmadi, ya'ni partiyaning bosh kotibi uzoq muddatgacha yetakchi rahbar vazifasini o'tadi. Ushbu nuqtai nazardan oladigan bo’lsak, partiyaviy diktaturaning har ikkala shakli o'rtasida hech qanday farq mavjud emas.

Tashqaridan qaraganda, avtokratik prinsiplarni partiya doirasida amalga oshirilganligini baholash qiyin. Har uchchala diktaturada ham, hatto Marksisitik ideologiya bilan tartibga solish qiyin bo'lgan Rossiyada ham yakka shaxsga sig'inish mavjud bo'lgan.