Hans Kelzen dаvlаt vа huquqning umumiy nаzаriyasi general theory of law and state

Davlatning formal va moddiy tushunchasi
Organ tushunchasini moddiy ma’noda davlatga mansub bo’lish kabi o’xshash ma’nosi bor. inson harakatlari davlatga o’xshatiladi, davlat harakati hisoblanadi. Qonuniy tizimni yaratish yoki ijro etishda o’zi ishtirok etgani uchun emas, torroq va moddiy ma’noda davlat organi xususiyatiga ega bo’lgan mansabdor shaxs tomonidan o’z imkoniyati doirasida bajariladigan harakatlar tufayli. Birinchi ishda organ bo’lishning alohida belgisi uning funksiyasida belgilanadi. Ikkinchi ishda, davlatning harakatlaridagi funksiya belgilari davlat organi sifatida harakat qiluvchi shaxsning funksiya belgilarida namoyon bo`ladi. Qachonki, biz faqat davlat saroyi haqida emas, davlat temiryo’llari, gospitallari,maktablari haqida gapirsak, bu anglatadiki, biz shunaqa institutlarni quradigan va yurgizadigan shaxslarning faoliyati davlatga qiyoslanadi. Davlat funksiyasi hisoblanadi chunki, shaxslarning harakati davlat organidek tavsiflanadi, torroq moddiy ma’noda alohida hollarda qonunga ko’ra ular faoliyatining zarur harajatlari FISC tomonidan qoplanadi natija qabul qilish uchun. Bu fuksiyalar ham formal tabiatiga ko’ra, yuridik funksiyalar; ular yuridik majburiyatlarini bajarishi va yuridik huquqlaridan foydalanishni aks ettiradilar. Bu funksiyalarga ko’ra yuridik tizim ijro etiladi ammo u ular anglaydigan yuridik tizimning biror normasidan past darajada emas ammo faqat aniq moddiy harakterlangan norma. Davlatning nisbiy tushunchasiga mos bo’lgan tushunchasi umumiy yuridik tizim bilan davlatni tanib olishdan farq qiladi yoki obrazli ifodalangan birlashmadir. Agar keyingisi davlatning formal tushunchasi bo’lsa, oldingisi moddiy tushunchasidir. U davlat xodimlari tomonidan shakllantirilgan byuroratik apparat ma’nosini anglatadi.