Hans Kelzen dаvlаt vа huquqning umumiy nаzаriyasi general theory of law and state

Bir-biriga ta’siri orqali tashkil etilgan ijtimoiy birlik

Bir-biriga ta’sir qilish go'yoki bir xil davlatga tegishli shaxslar o'rtasida bo'lib o'tadigan o'zaro bir-biriga mansub shaxslar birligini va ijtimoiy haqiqat sifatida davlatni tashkil etuvchi bunday mustaqil huquq sotsiologik elementi deb mulohaza qilingan. Odamlarning bir qancha haqiqiy birlik shakli - aytiladi – qandaydir bitta ta'sir o’ziga va boshqalarga, o'z navbatida, boshqalar tomonidan ham unga ta’siri mavjud bo’ladi. Bu ko’rinib turgan hodisa barcha inson, balki barcha hodisalar shunday muloqotda bo’ladi. Biz tabiatning hamma joyidan bir-biriga ta’sirni topamiz va shuning uchun biz tabiiy hodisaning o’ziga xos birlik xarakterini tushuntirishda foydalana olmaymiz. Davlat uchun bir-biriga ta’sir nazariyasini qo'llash maqsadida, biz zimmamizga olishimiz shartki, bir-biriga ta’sir qilishning darajasi bir davlatga qarashli shaxslar o’rtasidagi ta’sir qilish har xil davlatga qarashli shaxslar o’rtasidagi ta’sirdan ko’ra kuchliroq. Bunday faraz asossizdir. iqtisodiy, siyosiy yoki madaniy munosabatlar bo’lishidan qat’i nazar har-xil davlatda yashovchi insonlar o’rtasidagi munosabat bir xil davlatda yashovchi insonlar o’rtasidagi munosabatga qaraganda so’roq qilina olmaydi. Bir xil millatdagi, irqdagi, yoki dindagi shaxslarning o’rtasidagi farq ikkita qo’shni davlatni ajratadi. O'ylab ko'ringchi, shu millati, irqi, yoki diniy shaxslar kimning aholisi turdoshligini yetishmaydi ikki qo'shni davlatlar o'rtasida bo'linadi. Bir xil tildagi jamiyat, din, daraja, yoki kasb a’zolari oddiy aholiga nisbatan ba’zan ko’p narsalar yaratadilar. Psixologik tabiat, ijtimoiy ta’sir odamlarning birgalikda bir xil joyda yashashini cheklamagan. Hozirgi kundagi aloqalarning ma’nosi, juda faol aqliy almashinuvlar butun dunyodagi odamlar o’rtasida yoyiladi. Normal vaqtlarda davlat chegaralari odamlar o’rtasidagi yaqin munosabatlarga xalaqit bermaydi. Aniq bir ijtimoiy ta’sirning intensivligini o’lchash mumkin bo’lsa, agar insoniyat mavjud davlatlar bilan bir paytda hech qanday guruhlarga ajratilmasligini topadi. Shu davlatga tegishli shaxslar o'rtasidagi o'zaro turli davlatlarga tegishli odamlar o'rtasidagi o'zaro ko'proq gavjumligini tasdiqlash, uning siyosiy patent tendensiyasi bir uydirma emas. Davlatni ijtimoiy birlik, yagona birlikda mezon sifatida ko'rib bo'lsa, albatta, uning ijtimoiy ta'siri ancha farq qiladi. Huquqiy mezon tabiati sotsiologik muammo shakllantirish orqali yangicha ko'rish mumkin. Davlat, huquqiy ma'noda, bir xil davlatlarga tegishli odamlar ham o'zaro munosabatlari yaqin deb aytishimiz kerak, ijtimoiy hamkorlikni dolzarb deb aytish uchun, ya'ni, davlat yuridik birligi bo'lgan o'zga haqiqiy ijtimoiy hodisa deb hisobga olish. Davlat huquqiy birlikni, ijtimoiy birlikni shakllantirish uchun qanday muammo sifatida kiritishni nazarda tutadi. Biz o'zaro nazariyasi ushbu muammo uchun hech qanday mantiqiy javob qilib ko'rdik, va u ijobiy holda har qanday urinish siyosiy badiiy bir turini ham o'z ichiga oladi kerak, deb tuyuladi.