Hans Kelzen dаvlаt vа huquqning umumiy nаzаriyasi general theory of law and state

8-Mavzu: Qonun yaratish va uni qo’llash

Qonun yaratish va qonunni tadbiq etish jatrayonlaridagi bir biriga juda ham bog’liq bo’lgan farqlar
Qonuniy buyruq bu - bir biriga o’z prinsiplariga ko’ra bog’lanuvchi umumiy va individual normalar tizimidir. Bu buyruqlardagi har bir norma boshqa bir normaning ta’minotiga ko’ra ishlab chiqiladi. Bu kabi normalarning umumiyligini ta’minlovchi asosiy norma qonuniy buyruqlardir. Normalar qonuniy buyruqqa tegishli bo’ladi, chunki u qonunning boshqa normalarining shartlariga ko’ra ishlab chiqilgan. Yana shuni ta’kidlash lozimki, normalar ba’zi bir qonuniy buyruqqa tegishli deb hisoblanadi. Chunki, ular mavjud qonun chiqaruvchi organlar tominidan qabul qilinadi. Bu kabi qonuniy buyruqlarni chiqaruvchi shaxs amaldagi qonuniy tizimning bir bo’lagidir. Chunki, uning har bir xatti-harakati qonunchilik prinsiplariga asoslanadi. Mazkur funksiyaning jamiyatga kiritilishi bu funksiyalarni hisobga oluvchi normalariga asoslangan. Quiydagi ikki manba: “Normalar qonunga taaluqli, chunki ular shu qonun orqali ish ko’ruvchi qonunchilik organi tomonidan ishlab chiqilgan” va yoki “Normalar qonunga taaluqli, chunki ular mavjud qonuniy talablarga ko’ra ishlab chiqiladi” bir-xil mazmun -mohiyatni anglatadi.

Bitta normani ishlab chiqish jarayonida boshqa bir norma qo’llaniladi. Qonun yaratish esa har doim qonunning qo’llanilishi demakdir. Yuqoridagi ikki fikr, umumiy nazariyaning keltirib chiqarishicha, bir biriga qaram-qarshidir. Qonuniy aktni qonun sifatida belgilash noto`gri yondashuvdir. Qonuniy akt na bir yangi bir qonun tarata oladi va na uni hayotga tadbiq eta oladi. Yangi qonuniy normaning yaratilishi yuqoriroqdagi normaning ishga solinishi orqali nazoratga olinadi va hayotga joriy etiladi. Qonunchilik bu qonun yaratish lekin, konstitutsiya tomondan qaraydigan bo`lsak, shuni aniqlash mumkinki bu qonunning ijrosini ham ta’minlaydi. Qonunchilikning har bir aktida konstitutsiya asos sifatida foydalaniladi. Ilk konstitutsiyaning tuzilishi asosiy normalarning belgilab olinishi bilan bogliq.